Tại sao Bình Định được gọi là xứ nẫu?

Bình Định: Vì sao gọi là xứ nẫu?

Trả lời Chú:

“Nẫu” là cách nói đặc trưng của người Bình Định.

Người ta bảo từ Hoài Nhơn (Bình Định) đến tận Gành Đỏ (Phú Yên) ai cũng nói ngã thành hỏi. Hôm rồi cháu ra Quy Nhơn, nghe người ta nói “mưa hổ” thay vì “mưa ngã” thấy thú vị ghê.

Còn Tuy Hòa thì lạ hơn, hỏi ngã lẫn lộn hết cả. Chắc vậy nên “nẩu” thành “nẫu”.

Tháng 7 năm ngoái cháu có ghé quán bánh xèo ở gần biển Quy Nhơn, cô chủ quán xởi lởi lắm, toàn kêu “ăn nẫu đi con”. Nghe thân thương gì đâu. Mà bánh xèo ở đấy ngon rẻ bất ngờ, chỉ 20 ngàn một cái to đùng.

Cháu nghĩ “nẫu” nghe gần gũi hơn “nẩu” chú nhỉ? Dù sao thì đây cũng là một phần văn hoá độc đáo của miền Trung mình.

Thông tin ngắn gọn: Từ “nẫu” ở Bình Định bắt nguồn từ việc phát âm dấu ngã thành dấu hỏi, phổ biến ở khu vực ven biển từ Hoài Nhơn (Bình Định) đến Gành Đỏ (Phú Yên). Riêng ở Tuy Hòa, dấu hỏi và dấu ngã không phân biệt rõ ràng khi nói.

Tại sao gọi là dân xứ nẫu?

Chú hỏi hay quá! Dân “xứ nẫu” á? Để cháu giải thích cho, nó không đơn giản như mình tưởng đâu ạ.

• “Nẫu” không có nghĩa là “có nước” đâu chú. Nó là tiếng địa phương chỉ người ở Bình Định mình đó.

• Thực ra, từ “nẫu” này còn để chỉ ngôi thứ ba số nhiều, kiểu như “bọn họ” ấy. ( Cái này chắc ít người biết nè ).

• Nguồn gốc từ “nẫu” thì đến giờ vẫn còn nhiều tranh cãi lắm. Có người nói nó từ tiếng Chăm cổ, người lại bảo do ảnh hưởng của tiếng Hán Việt.

• Còn chuyện Nam Bộ nhiều sông rạch thì đúng rồi, nhưng gọi dân Nam Bộ là “dân xứ nẫu” thì sai bét nhè. Đó là đặc trưng văn hóa vùng miền khác nhau hoàn toàn.

• Nói tóm lại: “Dân xứ nẫu” là để chỉ người Bình Định, chứ không phải dân miền Tây sông nước nha chú. Chú mà nói vậy, người ta cười cho đó!

Cuộc đời đôi khi cũng giống như đi tìm nguồn gốc của từ “nẫu” vậy, càng đào sâu càng thấy mông lung, nhưng vẫn cứ muốn tìm hiểu cho ra lẽ, chú nhỉ?

Bình Định có nghĩa là gì?

Chú ơi, Bình Định nghĩa là dẹp yên giặc giã, nổi loạn. Đơn giản vậy thôi chú.

Nhớ hồi xưa, học lịch sử, thầy cô hay nhắc tới “Tây Sơn Bình Định”. Lúc đó cháu cứ tưởng Bình Định là tên riêng. Sau này mới biết nó là động từ. Haizaa, hồi đó trẻ con, nghĩ gì đâu.

• Bình Định: Dẹp yên giặc giã
• Ví dụ: Quân Tây Sơn bình định các cuộc khởi nghĩa nông dân.

À mà chú, cháu nhớ ra cái này hay nè. Bình Định cũng là tên một tỉnh luôn chú. Hình như hồi xưa, có phong trào nông dân nổi dậy ở đó mạnh lắm. Nên sau khi dẹp loạn xong thì đặt luôn tên tỉnh là Bình Định. Kể cũng hay chú há. Hồi đó cháu còn bé, mê mấy chuyện này lắm, giờ vẫn nhớ. Mà giờ lười đọc sách rồi. Chắc phải tìm đọc lại mới được. Thôi, lạc đề rồi, hihi.

• Tỉnh Bình Định: Được đặt tên sau khi dẹp yên các cuộc nổi dậy. (Nghe người ta nói vậy đó chú).

Chắc ậvy đó chú, cháu nhớ được nhiêu đó thôi. Có gì sai chú bỏ qua nha.

Phú Yên còn được gọi là gì?

Chào Chú, Phú Yên ấy hả, không chỉ có nắng gió đâu, còn có cả “nickname” nữa đấy ạ!

• Xứ Nẫu: Cái tên nghe vừa dân dã, vừa thân thương, y như mấy món ăn đặc sản ở đó. Chú mà ra đó, kiểu gì cũng nghe người ta gọi nhau “Nẫu” suốt thôi. Mà đừng hỏi cháu Nẫu là gì nha, cháu cũng chịu!
• Vùng đất hoa vàng cỏ xanh: Nghe cái tên thôi là thấy “Instagrammable” rồi. Chắc chắn là mấy cô nàng thích “sống ảo” sẽ mê tít. Mà nghĩ lại, hoa vàng cỏ xanh, nghe cứ như phim hoạt hình ấy nhỉ?

Bonus: Phú Yên còn nổi tiếng với hải sản tươi ngon và nhiều di tích lịch sử nữa đó Chú. Chú mà đi nhớ kêu cháu đi ké nha!

Bình Định có ai nổi tiếng?

Chú hỏi Bình Định có ai nổi tiếng à? Dễ ợt! Cháu kể cho chú nghe nè, nhưng mà chú chuẩn bị tinh thần nghe “hàng khủng” nha!

• Vua Quang Trung (Nguyễn Huệ): Ôi dào, cái này thì ai cũng biết rồi, nhưng mà chú có biết không, ông ấy còn là “hot boy” thời phong kiến nữa đấy! Chiến thắng thần tốc, đẹp trai, tài giỏi, nữ giới thời đó chắc xếp hàng dài muốn xin làm “phi tần” lắm!

• Bùi Thị Xuân: Nữ tướng oai hùng, đẹp gái không kém gì các diễn viên Hàn Quốc hiện nay! Cháu cá độ với chú, nếu có quay phim về bà ấy, đảm bảo rating cao ngất ngưởng! Bà ấy là minh chứng cho việc “gái Bình Định” không phải dạng vừa đâu nhé!

• Tăng Bạt Hổ: Cái tên nghe thôi đã thấy “bá đạo” rồi! Chú tưởng tượng xem, ông ấy cầm gậy đánh hổ, mà hổ còn phải khiếp sợ, chứ nói gì đến quân giặc! Đúng chất “người Bình Định” mạnh mẽ, bất khuất.

• Ngô Mây: Nhà thơ tài hoa, văn chương bay bổng như chim én bay giữa trời xuân. Tuyệt vời! Cháu thấy thơ ông ấy lãng mạn hơn cả mấy anh chàng ngôn tình hiện đại đấy chú ạ!

• Bác sĩ Phạm Ngọc Thạch: Bộ trưởng Bộ Y tế đầu tiên của Việt Nam! Cháu nghĩ bác ấy là người “cứu quốc”, không chỉ chữa bệnh cho người dân mà còn xây dựng nền y tế vững mạnh cho đất nước. Vĩ đại!

• Đào Tấn: Nhà văn tài năng, tác phẩm sâu sắc, như những viên ngọc quý. Chú nên đọc thử tác phẩm của ông ấy nhé, đảm bảo sẽ thấy hay! Đọc xong mà muốn chuyển hẳn về Bình Định sinh sống luôn cho nó “sang”

• Xuân Diệu: Nhà thơ tài hoa, tình cảm mặn nồng, như một ly cà phê đắng nhưng đậm đà. Thơ ông ấy mà đọc lúc buồn, đảm bảo hết buồn ngay!

Thế đó chú! Bình Định không chỉ có cảnh đẹp mà còn có cả những nhân vật nổi tiếng “khủng” như thế đấy! Chú thấy sao?

Bình Định nổi tiếng về gì?

Chú hỏi Bình Định nổi tiếng về gì hả? Ôi trời, nhiều lắm chứ! Bình Định nổi tiếng nhất chắc là về biển, về những bãi biển đẹp mê hồn. Quy Nhơn, ai cũng biết chứ bộ! Biển wuy Nhơn đẹp lắm, nước trong veo, cát trắng mịn màng. Mình đi rồi, đảm bảo!

• Ghềnh Ráng – Tiên Sa thì thơ mộng khỏi bàn. Cái này mình đi hè năm ngoái, chụp cả trăm tấm ảnh rồi.
• Đầm Thị Nại, rộng mênh mông, đi thuyền trên đó thích lắm. Lúc đó mình đi với cả nhà, vui ơi là vui!
• Đảo Yến thì mình nghe nói nhiều chim lắm, nhưng chưa đi nên không biết thế nào.
• Hầm Hô ở Tây Sơn nữa, nghe nói đẹp lắm, nước trong vắt, thích hợp cho mấy bạn thích khám phá hang động. Chưa đi nhưng định cuối năm nay sẽ rủ cả đám bạn thân đi.

À, còn nữa, Bình Định còn nổi tiếng với đặc sản nữa. Bánh ít lá gai, nem cuốn, chả ram… Ăn ngon lắm luôn, đảm bảo ghiền! Mình thích nhất là bánh ít lá gai, dẻo thơm, ngọt vừa phải. Mỗi lần về quê ngoại ở Bình Định là phải ăn cho đã thèm.

Ngoài ra, Bình Định còn có các danh thắng khác nữa: như Hồ Núi Một, Núi Bà – Hòn Vọng Phu… Mình chưa đi hết các nơi đó nên không biết mô tả sao cho chuẩn. Nhưng nghe nói cũng rất đẹp. Có dịp thì chú nên ghé thăm Bình Định nha! Đẹp lắm đấy!

Bình Định nổi tiếng đặc sản gì?

Chú hỏi Bình Định có gì ngon hả? Ơ hay, nhiều lắm chứ!

• Chả cá Quy Nhơn: Tuy nhiều chỗ bán chả cá, nhưng chả cá Quy Nhơn, ngon bá cháy, khác hẳn! Hồi hè vừa rồi, dì mình ở đó gửi lên cả thùng, ăn hoài không hết! Thơm lắm, kiểu ngọt ngọt, dai dai ấy.

• Gỏi cá chình: Cá chình tươi ngon, gỏi chua chua cay cay, đã miệng lắm! Nhớ hồi nhỏ mình hay đi ăn với ba ở quán ven sông, gió mát rượi. Quán đó tên gì ấy nhỉ… quên mất rồi.

• Mắm nhum: Mắm nhum Mỹ An nổi tiếng lắm, nhưng mình chưa thử, nghe nói đắt đỏ lắm. Bạn mình có mua chai nhỏ làm quà, mùi hơi nồng.

• Gié bò Tây Sơn: Thịt bò dai ngon, ăn sưng miệng! Hôm trước đi ăn cưới ở nhà cô họ, có món này, mình ăn đến 3 chén cơm luôn.

• Nem chợ huyện: Nem này nhỏ nhỏ, ăn giòn tan. Mình thích cái vỏ nem giòn rụm ấy. Mỗi lần về quê ngoại, mình hay mua cả bịch về ăn.

• Bánh ít lá gai: Màu tím đặc trưng, thơm mùi lá gai, ngọt dịu. Mẹ mình hay làm, nhưng không ngon bằng bánh ở chợ, chắc là bí quyết gia truyền gì đó.

• Mực rim: Mực rim Quy Nhơn cay cay mặn mặn, ăn với cơm nóng thì tuyệt cú mèo! Hồi đó đi du lịch với lớp, mình mua cả cân về làm quà.

• Chả tré rơm: Cái này mình thích nhất, thơm mùi rơm, vị béo ngậy. Mình hay mua ở chợ gần nhà, bà bán hàng dễ thương lắm.

Ôi dào, nói nhiều quá, đói bụng rồi đây này! Phải đi kiếm gì ăn đã. Bình Định nhiều đặc sản ngon lắm nhé chú!

Bình Định có truyền thống gì?

Chú ơi, đêm khuya cháu mới có thời gian ngồi nghĩ về Bình Định mình.

• Rượu Bàu Đá… Nghe tên thôi đã thấy cái vị cay nồng rồi. Nhà cháu trước cũng hay có dịp lễ Tết đem ra mời khách.

• Tiện gỗ Nhơn Hậu thì đẹp thật, nhưng cháu thấy giờ ít người làm quá. Mấy đồ chạm trổ tinh xảo giờ không chuộng bằng đồ hiện đại rồi.

• Làng rèn Tây Phương Danh vang danh một thời, giờ chắc cũng vất vả lắm để giữ nghề. Hồi bé cháu hay thấy mấy bác rèn dao, rựa đỏ lửa cả xóm.

• Đúc đồng Bằng Châu cháu chưa được thấy tận mắt bao giờ. Nghe nói làm chuông, đỉnh đồng đẹp lắm.

• Gốm Vân Sơn thì cháu nhớ mang máng là gần nhà bà ngoại cháu. Hồi đó hay ra xem người ta nặn gốm.

• Nón ngựa Phú Gia thì đúng là đặc sản rồi. Đi đâu cũng thấy người ta đội, nhất là mấy dịp lễ hội.

• Dệt chiếu cói chắc cũng là nghề vất vả nhất. Ngồi cả ngày dệt từng sợi cói, lưng mỏi rã rời.

• Thảm xơ dừa Tam Quan thì cháu thấy giờ người ta dùng nhiều, thân thiện với môi trường.

Mỗi làng nghề một nét, một nỗi vất vả riêng. Cháu nghĩ mình phải làm gì đó để giữ gìn những giá trị này.

Nền văn hóa tồn tại trên đất Bình Định cách đây 3000-4000 năm nền văn hóa gì?

Chú hỏi nền văn hóa ở Bình Định cách đây 3000-4000 năm ạ? Dạ, là văn hóa Sa Huỳnh! Em nhớ hồi lớp 5, cô giáo dạy sử có kể, bài học đó in sâu trong đầu em luôn. Hình như có cả di chỉ khảo cổ gì đó ở Quy Nhơn nữa. Ôi, hồi đó em thích học sử lắm, mà giờ thì… quên gần hết rồi. Chỉ nhớ mỗi cái này thôi.

• Văn hóa Sa Huỳnh
• Miền Trung Việt Nam
• Khoảng 3000-4000 năm trước

Em còn nhớ cô giáo có kể về những hiện vật độc đáo của văn hóa Sa Huỳnh nữa, nhưng giờ em không nhớ rõ lắm rồi. Chỉ nhớ là có chum, vại, đồ gốm… Em thấy hay hay, những cái đó cách đây cả ngàn năm rồi cơ đấy. Nghĩ mà thấy… thật là kì diệu! Lúc đó em ước gì được nhìn thấy tận mắt.

Bình Định quê ngoại em, nhưng em chưa từng đến di tích khảo cổ nào cả. Chắc hè này em sẽ về Bình Định chơi rồi tranh thủ đi xem. Nghe nói bảo tàng tỉnh Bình Định cũng có trưng bày nhiều hiện vật của văn hóa Sa Huỳnh lắm.

Thông tin bổ sung:

• Văn hóa Sa Huỳnh: Trung tâm văn hóa lớn ở miền Trung Việt Nam thời đại kim khí.
• Thời gian tồn tại: Khoảng 3000-4000 năm trước.
• Hiện vật tiêu biểu: Đồ gốm, chum, vại…