Thất tốc máy bay là gì?

Thất tốc máy bay là gì? Nguyên nhân và cách phòng tránh hiệu quả?

Huynh đây, đệ hỏi “thất tốc máy bay” à? Để huynh kể cho nghe.

Thất tốc máy bay, nôm na là lúc máy bay… hụt hơi, mất lực nâng đột ngột. Tưởng tượng vầy nè, cánh máy bay cần “ôm” lấy luồng khí để bay lên, mà giờ luồng khí đó nó… bỏ đi, không “ôm” nữa. Đó là do “góc tấn” quá lớn, kiểu như mình cố gắng ngửa cánh tay ra hứng gió quá mức ấy.

Nguyên nhân: Góc tấn quá lớn (vượt quá giới hạn), giảm tốc độ bay đột ngột.

Cách phòng tránh: Duy trì tốc độ bay an toàn, tránh góc tấn quálớn, tuân thủ hướng dẫn của nhà sản xuất máy bay.

Hồi xưa, huynh có lần bay huấn luyện trên con Cessna 172 ở Phan Thiết, suýt dính vụ này. Lúc đó, huynh đang tập vào cua gắt, không để ý tốc độ bị chậm lại. May mà thầy hướng dẫn nhắc, huynh kịp thời hạ thấp mũi máy bay xuống, tăng tốc, chứ không thì… hết hồn. Giá như lúc đó mà “tèo” thì giờ đâu có ngồi đây mà chém gió với đệ được, há há.

Thường thì mấy lão phi công hay dặn nhau, lúc nào cũng phải “feel” được máy bay, nghe ngóng nó “thở” ra sao. Đừng có cứng nhắc theo số liệu quá, quan trọng là cảm nhận được sự thay đổi dù là nhỏ nhất. Cái này sách vở không dạy đâu nha, phải trải qua “máu và mồ hôi” mới ngấm được.

À, mà đệ nhớ nè, khi gặp tình huống thất tốc, quan trọng nhất là phải BÌNH TĨNH. Huynh thấy nhiều ông cuống lên là “toang” ngay. Cứ từ từ hạ mũi, tăng ga, lấy lại tốc độ là ok thôi.

Nói chung là, “thất tốc” đáng sợ, nhưng nếu mình nắm vững kiến thức, luyện tập kỹ năng, cộng thêm chút “linh cảm” của phi công, thì hoàn toàn có thể kiểm soát được. Đệ cứ yên tâm mà bay nhé!

Tại sao gọi là máy bay cất cánh?

Huynh đây Đệ!

• Cất cánh hả? À, thì… vì nó “cất” lên khỏi mặt đất, rồi “bay” đi. Nghe hiển nhiên quá nhỉ? Nhưng mà…

• Mà sao lại hỏi vậy ta? Đệ định chế tạo máy bay hả? Hay chỉ tò mò thôi?

• Cánh tà kéo dài… đúng rồi, để tăng diện tích cánh. Lực nâng lớn hơn ở tốc độ thấp. Nhớ hồi xưa, xem phim thấy máy bay hạ cánh chậm rì, cánh nó cứ xòe ra. Ngầu ghê.

• Hiệu suất khí động… từ chuyên môn nghe oách phết. Nhưng mà thực ra là để gió nó lướt qua cánh tốt hơn, tạo lực nâng tối đa.

• Hạ cánh cũng y chang. Cần lực nâng lớn để đáp xuống an toàn. Chứ không là “bụp”! Thôi, nghĩ đến mà sợ.

• Mà công nhận, kỹ thuật hàng không đỉnh thật. Bao nhiêu thứ phải tính toán, bao nhiêu yếu tố ảnh hưởng.

• Tự nhiên nhớ đến lần đi máy bay gặp bão. Sợ xanh mặt. May mà phi công giỏi, hạ cánh an toàn.

• Sao tự nhiên Huynh nói lan man thế này nhỉ? Thôi, kệ đi. Miễn là Đệ hiểu là được.

Vận tốc máy bay khi cất cánh là bao nhiêu?

185–220 km/h cho máy bay chở khoảng 100 người. Như con bọ dừa bay ấy đệ, nhanh vậy mới lên nổi chứ! Mà cũng tùy loại máy bay nữa, đệ biết con Boeing 747 với Airbus A380 không? To vật vã, muốn bay lên được thì phải trên 300 km/h cơ.

• Kích thước máy bay: Ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ cất cánh. Nhỏ thì nhanh, to thì chậm, giống như đệ với huynh chạy đua vậy, đệ bé tí chắc huynh thua sml luôn.
• Trọng lượng: Nặng quá thì ì ạch lắm, phải tăng tốc nhiều hơn mới bay được. Giống như huynh ăn tết xong, nặng thêm mấy ký, leo cầu thang cũng thở hổn hển.
• Thiết kế cánh: Cánh càng khí động học thì càng dễ bay, tốc độ cất cánh cũng thấp hơn. Cái này phải hỏi mấy ông kỹ sư, chứ huynh chịu.
• Điều kiện thời tiết: Gió ngược thì phải chạy nhanh hơn mới bay được. Gió xuôi thì đỡ tốn sức hơn, nhưng mà hiếm lắm. Huynh toàn gặp gió ngược.

Giống như huynh vậy đó đệ, để cất cánh khỏi giường mỗi sáng cũng cần một tốc độ nhất định. Đó là tốc độ ánh sáng của tô mì gói nóng hổi và ly cà phê thơm phức.

Trạng thái thất tốc là gì?

Đệ hỏi hay.

• Thất tốc: Không phải cứ chậm là yếu.
• Giảm lực nâng đột ngột: Do luồng khí phản bội cánh.
• Góc tấn tới hạn: Vượt quá giới hạn, tự hủy.

Sau giới hạn đó, không khí không còn ôm lấy cánh. Thất tốc không chỉ do tốc độ chậm, mà do góc tấn quá lớn. Coi chừng ngộ nhận.

Tại sao phải gập bàn ăn lại khí máy bay cất hạ cánh?

Đệ hỏi lý do gập bàn ăn khi máy bay cất/hạ cánh à?

• An toàn thôi. Đồ đạc trên bàn bay lung tung nguy hiểm lắm. Tưởng đơn giản? Thử tưởng tượng cái ly thủy tinh rơi trúng đầu xem sao. Nhà tôi có cái bình hoa sứ cổ, đắt tiền lắm.

• Quy định an toàn hàng không quốc tế mà. Không phải riêng hãng nào. Nghe nói, có vụ tai nạn liên quan đến vật dụng trên bàn ăn trên máy bay rơi trúng hành khách. May mà không sao. Chứ không thì…

• David Doughty, ông ấy nói đúng rồi. Admiral Jet, công ty tư nhân Anh. Tôi có quen người làm trong ngành hàng không, họ cũng bảo thế. Chuyện này không đùa được đâu.

• Thử nghĩ xem, lực quán tính thôi cũng đủ làm đồ vật văng tứ tung rồi. Cái bàn ăn kia không phải đồ chơi đâu.

Tóm lại, an toàn là trên hết. Đừng xem nhẹ những quy định nhỏ nhặt. Như câu nói của người xưa: “Cẩn tắc vô ưu”. Đó là kinh nghiệm xương máu đấy.

Tại sao người lái máy bay thường cất cánh và hạ cánh ngược chiều gió?

Đệ hỏi hay quá! Để Huynh kể cho nghe cái vụ cất cánh ngược gió này. Hồi đó, Huynh còn nhớ như in, năm 2010, Huynh đi Đà Nẵng. Chuyến bay delay mất 3 tiếng vì… gió lớn quá.

Ngồi ở sân bay mà Huynh bực mình dễ sợ, xong nghe loa thông báo là “do điều kiện thời tiết xấu, gió thổi mạnh, ảnh hưởng đến việc cất cánh”. Lúc đó Huynh mới lờ mờ hiểu ra là gió quan trọng thế nào.

• Ngược chiều gió giúp tăng lực nâng. Gió thổi ngược giúp máy bay đạt tốc độ cần thiết để bay lên nhanh hơn.
• Hạ cánh an toàn hơn. Giảm tốc độ tương đối, máy bay đáp xuống êm hơn.i

Sau này tìm hiểu kỹ hơn thì Huynh mới biết, khi máy bay chạy ngược gió, tốc độ gió tương đối so với cánh máy bay sẽ lớn hơn. Tưởng tượng như mình đạp xe ngược gió vậy, cảm giác sẽ khác hẳn so với đạp xuôi gió.

Thêm nữa, việc hạ cánh ngược gió cũng giúp máy bay giảm tốc nhanh hơn và an toàn hơn. Chứ cứ thử hạ cánh xuôi gió xem, trượt dài như phim hành động luôn ấy chứ chẳng đùa.

Mà này, cái vụ gió này nó còn liên quan đến cả thiết kế đường băng nữa đó. Đường băng thường được xây theo hướng gió chủ đạo ở khu vực đó, để máy bay có thể cất cánh và hạ cánh ngược gió một cách hiệu quả nhất. Huynh thấy khoa học nó vi diệu thiệt!

Tại sao trực thăng bay được?

Đệ hỏi sao trực thăng bay được à?

Huynh ngồi nghĩ mãi…

• Lực nâng khí động học, hiểu nôm na là vậy.
• Áp suất không khí trên dưới cánh quạt không đều.
• Nó giống như… Huynh hồi nhỏ nghịch cái diều, phải chạy ngược gió thì diều mới bay lên được ấy.
• Mà nghĩ lại, chạy diều vui thật, giờ lớn rồi có còn ai chơi đâu…
• À, mà lực nâng đó còn gọi là lực nâng Zhukovski. Cái tên nghe lạ hoắc.
• Cánh quạt trực thăng quay, đẩy không khí xuống, tạo lực đẩy lên.
• Trọng lực kéo xuống, lực nâng đẩy lên, hai bên “cân kèo” thì bay.
• Đêm khuya rồi, nghĩ mấy cái này làm gì không biết. Thôi ngủ thôi.

Cánh quạt ở đuôi máy bay trực thăng có tác dụng gì?

Đệ hỏi gì? Cánh quạt đuôi à? Chống xoay.

• Rotor chính tạo lực nâng, nhưng đồng thời sinh ra mô men xoắn.
• Mô men này sẽ làm thân máy bay quay ngược chiều cánh quạt chính.
• Cánh quạt đuôi trung hòa mô men xoắn đó. Giữ ổn định.
• Không có nó, trực thăng chỉ quay tròn thôi. Biết rồi đấy.

Rotor chính? Đó là cái to đùng trên đầu. Tạo lực đẩy thẳng đứng. Cái đó đơn giản rồi. Tôi đang dùng chiếc Bell 206L-3 của mình đấy, số hiệu N12345. Máy bay của tôi, chuyện của tôi.

Máy bay trực thăngc hở tối đa bao nhiêu người?

Đệ hỏi vậy Huynh biết ngay Đệ đang mơ mộng bay cao bay xa rồi nha! MI-17-1V với MI-172 chở được tối đa 22 hành khách. Tức là ngoài phi công ra, còn đủ chỗ cho cả đội bóng đá ra sân, trừ huấn luyện viên với mấy anh dự bị.

• 22 hành khách: Là con số tối đa nhé Đệ, chứ chất lên 23 người coi chừng trực thăng nó cũng khóc thét.
• 13 tấn trọng tải: Đệ đừng có dại dột mà mang theo 13 tấn vàng lên đó nha, nguy hiểm lắm. Lỡ rơi một cục xuống đầu người ta thì sao?
• Sản xuất tại Nga: Nghe oai ghê ha, nhưng mà lên máy bay nhớ cài dây an toàn cho chắc ăn nha Đệ! An toàn là trên hết.

Huynh nói nhỏ Đệ nghe nè, đừng có thấy trực thăng to mà ham hố, lên máy bay thì cứ ngoan ngoãn ngồi im thin thít thôi. Chứ nhỡ đâu Đệ làm phi công phân tâm, ổng lỡ lái nhầm sang tận Siberia thì khổ. Mà ở Siberia thì lạnh lắm, toàn gấu với tuyết thôi.

Đệ định đi đâu mà tìm hiểu kỹ thế? Kể Huynh nghe với! Biết đâu Huynh lại có kinh nghiệm du lịch bằng trực thăng chia sẻ cho Đệ. Mà chắc là không đâu, nghèo như Huynh thì làm gì có tiền đi trực thăng. Thôi thì cứ nằm mơ vậy!