Gió phơn hoạt động như thế nào?

Gió phơn là gì? Cơ chế hình thành và ảnh hưởng của gió phơn ra sao?

Út đây! Gió phơn á? Nói đơn giản là gió “biến chất” sau khi leo núi ấy. Như hồi tháng 6 năm ngoái, mình đi Nha Trang, cái nắng gắt kinh khủng, da cháy rát luôn. Đó chính là gió phơn Tây Nam đấy, khô khốc muốn chết. Giá vé máy bay lúc đó tầm 2 triệu rưỡi.

Nó hìhn thành thế này: gió ẩm từ biển vào, gặp dãy Trường Sơn, bị ép lên cao, hơi nước ngưng tụ thành mây mưa ở sườn đón gió. Xong rồi xuống sườn bên kia, khô khốc, nóng bức kinh người. Tưởng tượng như vắt nước ra khỏi khăn vậy đó.

ở Trung Bộ, gió Lào, hay gió phơn Tây Nam, nổi tiếng dữ lắm. Nó làm khô hạn, hạn hán thiệt hại mùa màng. Năm nào cũng vậy, bà con nông dân khổ sở vì nó cả. Mình nhớ hồi nhỏ, thấy ruộng đồng nứt nẻ vì thiếu nước, thương lắm.

Ảnh hưởng thì nhiều lắm, khô hạn, cháy rừng, ảnh hưởng sức khỏe nữa. Da mình dễ bị khô, mùa gió phơn là cứ phải dưỡng da liên tục. Tốn kém lắm, mỗi tháng chắc cũng phải 500k tiền kem dưỡng ẩm. Khổ ghê!

Gió phơn: Gió biến tính khi vượt núi, khô nóng. Thường xuất hiện ở Trung Bộ Việt Nam. Gây khô hạn, ảnh hưởng xấu đến sản xuất nông nghiệp và sức khỏe con người.

Tại sao gió phơn Tây Nam ở nước ta chỉ hoạt động vào đầu mùa hạ và chủ yếu ở Bắc Trung Bộ?

Út hỏi khó Anh quá! Để Anh “múa” thử xem sao nhé. Gió phơn thì phức tạp lắm, đừng đùa.

• Thời điểm: Đầu mùa hạ, khi áp thấp Bắc Bộ chưa đủ mạnh để hút gió mùa đông bắc. Lúc này, gió tây nam từ vịnh Bengal “xâm nhập”.
• Địa hình: Dãy Trường Sơn đóng vai “tường thành” chắn gió. Gió ẩm vượt núi, trút mưa ở sườn đón gió, sang sườn khuất gió thì khô nóng (phơn).

Anh hay ví von là “cơn lốc xoáy nhiệt đới thu nhỏ” ấy. Gió Lào mà, “đặc sản” miền Trung.

Còn vụ mùa đông Nam Bộ nắng ấm, Bắc Bộ rét mướt thì thế này:

• Nam Bộ: Cao áp Xibia suy yếu, gió mùa đông bắc thổi đến “biến chất”, lại thêm vị trí gần xích đạo nên ấm áp.
• Bắc Bộ: Chịu trận trực tiếp từ gió mùa đông bắc, thêm địa hình đón gió nên lạnh và mưa phùn (từ biển thổi vào).

“Địa lợi” nó thế đấy. Ai bảo sống ở đâu sướng hơn đâu? Mỗi nơi một vẻ!

P/S: Anh nhớ có lần đi phượt Hà Giang, gặp đúng đợt rét đậm, suýt “toang”. Nam Bộ chắc không có cái “thú” này đâu.

gió mùa Tây Nam có nguồn gốc từ đâu?

Ừ, Bắc Ấn Độ Dương.

• Gió Lào ấy mà.
• Trường Sơn “nhào nặn” ra nó.
• Ai đời gió biển lại khô nóng thế.
• Đầu hạ cháy da.
• Đừng quên, nó là thủ phạm gây hạn hán miền Trung. Năm nào cũng thế. Như bà cô khó tính.

Thông tin thêm: Gió mùa Tây Nam thực chất là một phần của hoàn lưu gió mùa châu Á. Nó thổi từ áp cao cận chí tuyến bán cầu Nam lên, sau đó đổi hướng thành Tây Nam khi vượt qua xích đạo. Khi đến Việt Nam, gió này mang hơi ẩm từ biển vào, gây mưa lớn. Tuy nhiên, khi vượt qua các dãy núi, gió bị mất ẩm và trở nên khô nóng, tạo thành gió phơn.

Gió tây nam từ Bắc Ấn Độ Dương có đặc điểm gì?

Út đây. Gió tây nam ấy hả anh? Nhớ lắm…

• Lượng ẩm lớn, mưa ào ào. Mưa như trút nước, mưa suốt cả mùa hè, từ tháng 6 đến tận tháng 9. Nhà Út ở gần biển, hồi nhỏ cứ mỗi chiều nghe tiếng mưa rào rạt trên mái tôn, nghe cả mùi đất ẩm ướt phả vào. Tháng 7 năm ngoái, mưa lớn đến nỗi đường ngập hết cả.

• Ấn Độ, Sri Lanka ngập trong mưa. Hai nước đó, nghe nói mưa nhiều kinh khủng. Ven biển, mưa tầm tã. Chính gió này mang mưa đến cho họ đấy.

• Gió mùa tây nam. Tên gọi hay ghê, nghe lãng mạn quá ha. Thực ra gió mạnh lắm, có khi thành bão luôn. Tốc độ kinh hồn.

• Chênh lệch áp suất. Đúng rồi, do lục địa Á-Âu nóng hơn Ấn Độ Dương. Gió hình thành vì sự chênh lệch đó. Cái này hồi học cấp 3 Út học kỹ lắm rồi. Giờ quên gần hết rồi, chỉ nhớ mang máng thế thôi. Nhớ bài kiểm tra địa lý, Út bị điểm kém môn này.

Gió này… nó mạnh mẽ,dữ dội, nhưng cũng mang đến sự sống. Như một cuộc sống vậy, lúc thì êm đềm, lúc thì giông bão.

Tại sao gió mùa Tây Nam ở Bắc Trung Bộ Việt Nam bị biến tính?

Út đây! Câu hỏi khó nhằn đó nha! Nhưng mà Út nhớ hồi học Địa lý cấp 3, thầy có nói về chuyện gió mùa Tây Nam ở Bắc Trung Bộ bị biến tính. Chuyện này xảy ra vì dãy Trường Sơn, đúng rồi, cái dãy núi chạy dài dọc đất nước mình á. Nó cao và dốc khủng khiếp.

• Địa hình: Trường Sơn là chìa khóa. Nó chắn ngang đường gió.
• Nén và nóng: Gió Tây Nam khi bị dãy núi này chặn lại, bị ép nén lại. Nén là nóng lên, giống như bơm xe đạp ấy, bơm mãi cái bơm nóng lên đó.
• Mưa ở sườn đón gió: Sườn đón gió, tức là sườn phía Tây của dãy Trường Sơn, hứng trọn gió ẩm. Nên mưa nhiều lắm, trời cứ mưa tầm tã.
• Khô nóng ở sườn khuất gió: Sang sườn khuất gió (phía Đông), không khí đã mất hết hơi nước, khô khốc và nóng bức kinh khủng. Lúc đó gió thành gió phơn rồi.

Mà Út nhớ hồi đó, mỗi lần đi Nha Trang, qua đèo Cả là thấy rõ sự thay đổu khí hậu. Phía Tây trời ẩm ướt, mưa phùn, nhưng qua đèo là trời nắng chang chang, nóng như đổ lửa. Mồ hôi nhễ nhại, khô cổ kinh khủng.

Nhớ lại thấy ghê á! Khô nóng kinh dị luôn! Thấy rõ sự khác biệt giữa hai bên sườn núi. Tóm lại, vì núi chắn gió nên gió Tây Nam bị biến tính thành gió phơn khô nóng. Đơn giản vậy thôi! Nhưng mà hồi đó thầy giảng kỹ lắm, giờ Út chỉ nhớ mang máng thôi.

Thông tin bổ sung:

• Thời gian: Hiện tượng này xảy ra chủ yếu trong mùa khô (tháng 3 – 9) ở khu vực Bắc Trung Bộ.
• Cảm giác: Cảm giác nóng bức, khô rát da, khó chịu vô cùng khi ở sườn khuất gió.
• Địa điểm: Đèo Cả (Phú Yên – Quảng Ngãi) là một ví dụ điển hình thấy rõ hiện tượng này.
• Ảnh hưởng: Hiện tượng này ảnh hưởng rất lớn đến nông nghiệp, sinh hoạt và đời sống của người dân khu vực.

Giữa và cuối mùa hạ khối khí nhiệt đới ẩm di chuyển vào nước ta có nguồn gốc từ đâu?

Út hỏi khó Anh quá! Để Anh “chém gió” thử xem sao:

Nguồn gốc khối khí là từ Bắc Ấn Độ Dương. Nghe “kêu” vậy thôi, chứ thực chất là gió mùa hè thôi mà.

• Đầu mùa hạ: Gió Tây Nam “tấn công” trực diện.
• Gặp địa hình: Mưa “tá lả” ở sườn tây.

Ấn Độ Dương rộng lớn thế, ai mà ngờ được nó lại ảnh hưởng đến thời tiết Việt Nam mình nhỉ? Đúng là cuộc đời, đâu ai biết trước chữ “ngờ”.

Khí hậu nước ta đa dạng thiệt, nào là gió mùa, nào là áp thấp. Mà nghĩ lại, thời tiết thay đổi thất thường cũng “vui” chứ bộ, đỡ chán!

Tại sao gió phơn hoạt động mạnh?

Út hỏi thừa.

• Địa hình chướng ngại, bốc hơi nước. Mưa sườn đón gió, khô bên kia. (Ví dụ: dãy Trường Sơn, gió Lào)
• Hiệu ứng nén adiabatic. Cao giảm nhiệt, thấp tăng nhiệt. (1°C/100m với không khí khô)
• Áp suất khác biệt. Núi cao, áp thấp. Gió tăng tốc, như van xả. (Nguyên nhân: sự chênh lệch nhiệt độ giữa các vùng).