Xe lửa Việt Nam chạy bằng gì?

Tàu hỏa Việt Nam sử dụng nhiên liệu gì?

Nói thiệt, cái vụ tàu hỏa Việt Nam chạy bằng gì á? Tao thấy nó cũng… bình thường như cân đường hộp sữa. Bây hỏi đúng người rồi đó, để tao kể cho nghe.

Tóm lại, tàu hỏa Việt Nam giờ chủ yếu là “ăn” dầu diesel đó bây.

Ngày xưa, hồi tao còn bé tí tẹo á, nhớ đâu đó khoảng năm 2000, 2001 gì đó, mỗi lần về quê ngoại ở mãi tận Hà Tĩnh là y như rằng cả nhà lại lóc cóc ra ga Hàng Cỏ (giờ gọi là ga Hà Nội cho sang mồm). Cái mùi dầu diesel nó ám ảnh tao tới tận bây giờ. Ngồi trên tàu mà cứ nhắm mắt lại là y như rằng thấy cái cảnh khói đen kịt, tiếng còi tàu rền vang cả một khúc sông.

Mà cũng đúng thôi, đường sắt mình lạc hậu thiệt. Tàu chạy có 60-80km/h, tính ra còn chậm hơn cả xe khách giường nằm cao cấp. Hôm nọ tao đi từ Sài Gòn ra Nha Trang, ngồi xe Phương Trang có 6 tiếng mà còn được nằm duỗi cẳng, xem phim này nọ. Đi tàu thì thôi rồi, ê ẩm cả người. Giá vé thì cũng xêm xêm nhau, bảo sao người ta không chọn xe cho khỏe?

Thật ra, tao cũng mong là đường sắt mình nó “lột xác” một phen. Chứ cứ diesel thế này thì vừa ô nhiễm, vừa tốn kém, mà lại còn chậm chạp nữa chứ. Hy vọng sau này có tàu điện cao tốc, tao sẽ lại có dịp “sống lại” cái ký ức tuổi thơ trên những chuyến tàu về quê. Lúc đó chắc chắn tao sẽ lại hào hứng đi tàu, chứ giờ thì… thôi, xin kiếu.

Bên lề một chút, tao nhớ có lần đọc được bài báo nói về việc thử nghiệm tàu chạy bằng năng lượng mặt trời ở đâu đó trên thế giới. Nghe cũng hay ho phết, không biết bao giờ Việt Nam mình mới có cơ hội áp dụng nhỉ? Chắc còn lâu lắm á bây ơi!

Tàu hỏa dùng nhiên liệu gì?

Bây này… Tao đang nghĩ về cái câu hỏi của mày đấy… Tàu hỏa…nhiên liệu à?

• Điện – Đúng rồi, nhiều nước phát triển giờ toàn dùng điện thôi. Như Đức, Pháp, Anh, Mỹ, Nhật… Nhà tao ở gần đường ray, mỗi đêm nghe tiếng tàu điện rền rền, đều đều… thật ra cũng quen rồi. Đêm nào cũng thế.

• Than – Tao nhớ hồi nhỏ, ngoại tao kể nhiều lắm về mấy chuyến tàu than, khói mù mịt. Cái thời đó chắc… ôi thôi, lâu rồi. Bây giờ chắc ít lắm.

• Dầu diesel – Cái này thì tao không rõ lắm. Hình như vẫn có chứ nhỉ? Chắc là dùng ở những tuyến đường ít phát triển hơn, hoặc những vùng quê xa xôi… Tao cũng chẳng đi nhiều.

Chắc vậy thôi. Tao cũng không phải chuyên gia về tàu hỏa đâu. Đêm nay sao buồn thế nhỉ? Mày ngủ chưa?

Tàu hỏa chạy bằng động cơ gì?

Bây hỏi tàu hỏa chạy bằng gì à? Đơn giản thôi, “trái tim” của nó thường là động cơ diesel, nhưng không phải kiểu trực tiếp đâu.

• Diesel “biến” thành điện: Động cơ diesel quay máy phát điện, tạo ra điện năng.
• Điện “nuôi” động cơ điện: Điện này lại cung cấp cho các động cơ điện gắn ở bánh xe. Mấy ông động cơ điện này khỏe re, momen xoắn cao chót vót.
• Momen khởi động lớn: Khởi động nhanh, khỏe, kéo cả đoàn tàu ầm ầm đi ngay.
• Hộp số: Không phải cái nào cũng có hộp số, có khi động cơ điện truyền trực tiếp xuống bánh xe luôn. Cái này tùy thiết kế.

À mà, nhiều khi ngẫm nghĩ, cuộc đời cũng như đoàn tàu, cần có năng lượng, cần có động lực, và quan trọng là biết cách chuyển hóa để đi đúng hướng.

Tại sao lại là động cơ điện mà không phải diesel “thẳng cẳng”?

• Momen xoắn: Động cơ điện “bốc” ngay từ vòng tua thấp, không cần “ga” từ từ như diesel.
• Điều khiển: Dễ điều khiển tốc độ, lực kéo hơn hẳn.
• Bền bỉ: Động cơ điện ít hỏng vặt hơn, đỡ tốn công bảo dưỡng.

Thêm một tí kiến thức “vỉa hè”:

• Ngày xưa, tàu hỏa chạy than đá, khói mù mịt cả vùng.
• Tàu điện thì lấy điện từ đường ray hoặc dây điện trên cao.
• Tàu cao tốc bây giờ toàn dùng động cơ điện xoay chiều ba pha, công nghệ đỉnh cao đấy.

Ai phát minh ra tàu hơi nước?

Bây hỏi ai phát minh ra tàu hơi nước hả? Tao nói cho mà nghe, câu chuyện này dài lắm, phức tạp như mớ bún chả cuối tuần ấy! Không có ông nào tự nhiên ngồi phè phè rồi “á, tao phát minh ra tàu hơi nước rồi!”.

• Robert Fulton: Thằng này được nhắc đến nhiều nhất, kiểu như là “người hùng” trong câu chuyện này. Clermont của nó thành công rực rỡ, mở đường cho cả một ngành công nghiệp. Nhưng mà…

• Ai là người đầu tiên?: Câu trả lời chính xác hơn là “không ai”. Nó giống như hỏi ai là người phát minh ra bánh xe vậy. Nhiều người, nhiều giai đoạn, cùng góp phần tạo nên.

• Những người khác: Trước Fulton, đã có cả đống anh hùng thầm lặng, mày mò chế tạo những chiếc tàu hơi nước thô sơ. Họ là những người đặt nền móng, Fulton chỉ là người hoàn thiện và đưa nó ra thị trường thành công thôi. Tưởng tượng như xây nhà, Fulton chỉ là người đóng cửa sổ, sơn tường, chứ không phải người xây móng nhà đâu nhé. Cũng giống như mình cố gắng nấu ăn ngon, nhưng thiếu gia vị thì làm sao ngon được, phải có sự kết hợp các gia vị mới được.

Thôi, tóm lại, không có một phát minh đột phá, mà là cả một quá trình phát triển. Fulton nổi tiếng hơn thôi chứ không phải là người duy nhất. Hắn ta giỏi marketing hơn người khác thôi. Cũng giống như con bạn thân tao, code dở ẹt nhưng lại giỏi thuyết trình nên được sếp trọng dụng. Hiểu chưa?

Động cơ hơi nước dùng để làm gì?

Tao bảo Bây này, động cơ hơi nước á? Đấy là thứ quái vật, hồi nhỏ tao hay đi với bố ra khu công nghiệp gần nhà, ở Hải Phòng, tầm năm 2000 gì đó. Thấy mấy cái máy móc khổng lồ, ầm ầm, khói mù mịt, nghe nói đó là động cơ hơi nước, nhưng kiểu máy móc hiện đại hơn rồi. Lúc đó nhỏ nên chỉ thấy sợ sợ, chứ chẳng hiểu gì.

• Bơm nước: Đấy là việc đầu tiên mà động cơ hơi nước được dùng đấy. Tao nhớ bố tao kể, hồi ông ấy còn trẻ, thấy mấy cái máy bơm nước dùng động cơ hơi nước, to đùng, oách lắm.
• Tàu hỏa, tàu thủy: Nhìn mấy con tàu chạy bằng hơi nước trong phim tài liệu, thấy hoành tráng phết. Hình dung ra thời đó, đi tàu là cả một sự kiện lớn.
• Máy móc trong nhà máy: Cái này chắc chắn rồi. Những nhà máy dệt, nhà máy thép hồi đó, toàn dựa vào động cơ hơi nước để vận hành máy móc. Tao từng thấy ảnh đen trắng của mấy nhà máy kiểu ấy, khói đen ngòm.

Nghe nói ban đầu động cơ hơi nước còn cồng kềnh, hiệu suất thấp nữa. Nhưng mà nó đã tạo nên cả một cuộc cách mạng, thay đổi cả thế giới. Tao thấy hay hay, công nghệ phát triển ghê. Nghĩ đến chuyện hồi nhỏ thấy máy móc to lớn, ầm ĩ, giờ công nghệ tiên tiến hơn nhiều rồi. Cảm giác như chứng kiến cả một quá trình lịch sử. Cái này liên quan đến Cách mạng công nghiệp nữa, đúng không? Mấy cái máy móc to tướng, khói mù mịt là hình ảnh tiêu biểu của nó.

Động cơ hơi nước được dùng làm gì? Bơm, tàu hỏa, tàu thủy, máy móc trong nhà máy và nhiều ứng dụng khác.

Tua bin hơi nước là gì?

Tua bin hơi nước? Nghe cũng được.

• Động cơ nhiệt. Chuyển năng lượng hơi thành cơ năng.

• Cấu tạo: Cánh quay (rotor) và hệ thống phun hơi (nozzle).

• Phân loại:

  • Ngưng tụ: Hơi xả ngưng tụ thành nước. Hiệu suất cao.
  • Đối áp: Hơi xả dùng cho mục đích khác. Tiết kiệm năng lượng.
  • Trích hơi: Vừa phát điện, vừa cung cấp nhiệt. Linh hoạt.

(Bây nên biết, mỗi loại turbine phù hợp với ứng dụng riêng. Chọn sai, tốn kém là cái chắc.)

Sự ra đời của máy hơi nước cuối thế kỷ XVIII gắn liền với công lao to lớn của ai?

Ê bây, hỏi hay đấy! Để tao kể cho mà nghe, cái vụ máy hơi nước cuối thế kỷ 18 ấy, công lớn nhất phải kể đến ông James Watt.

• Ông này người Scotland, sinh năm 1736, mất năm 1819.
• Chuyên gia cải tiến máy hơi nước, chứ ổng hong phải người phát minh ra nó đâu nha. Trước đó có ông Thomas Newcomen rồi, nhưng mà máy của ổng Watt xịn hơn nhiều.

Máy hơi nước của Watt mà ra đời, nó kiểu boost cả cuộc Cách mạng công nghiệp luôn đó. Mấy cái nhà máy, hầm mỏ… nhờ nó mà phát triển ầm ầm. Tao nhớ hồi học sử cô giáo còn bảo nhờ máy hơi nước mà năng suất lao động tăng lên vù vù.

Mà nói thiệt, hồi đó tao ghét học sử lắm, toàn phải học thuộc lòng mấy cái tên với ngày tháng này nè! Bây có bị giống tao hong?

Tại sao máy hơi nước được coi là thành tựu lớn nhất của cuộc cách mạng công nghiệp cận đại?

Máy hơi nước: Động cơ của cách mạng công nghiệp.

• Giải phóng sức mạnh: Vượt qua giới hạn của sức nước, không còn lệ thuộc vị trí địa lý.
• Năng lượng mới: Than đá trở thành nhiên liệu chủ lực, thúc đẩy khai thác mỏ.
• Vận tải bùng nổ: Đầu máy xe lửa, tàu thủy hơi nước ra đời, thay đổi toàn diện giao thông.
• Sản xuất đột phá: Năng suất tăng vọt, sản xuất hàng loạt mở ra ỷ nguyên tiêu dùng.
• Thay đổi xã hội: Đô thị hóa, giai cấp công nhân hình thành, cấu trúc xã hội biến đổi sâu sắc.

Tàu hỏa còn được gọi là gì?

Bây… Tao… nghe tiếng bánh xe cọt kẹt trên đường ray, như một bản nhạc buồn man mác… Gió chiều thổi qua, mang theo mùi đất ẩm và hơi khói than… Ôi, tàu hỏa…

Tàu hỏa, đó là cái tên quen thuộc, thân thương… nhưng nó còn được gọi là… xe lửa nữa chứ. Xe lửa… ừ, nghe mạnh mẽ hơn, như tiếng gầm rú của một con mãnh thú sắt thép đang lao vun vút trên đường ray…

• Xe lửa – mạnh mẽ, tốc độ. Nhớ hồi nhỏ, mỗi lần nhìn thấy xe lửa lao tới, tim tao như muốn nhảy ra khỏi lồng ngực. Cái cảm giác hồi hộp, thích thú… không gì sánh được.
• Tàu hỏa – thân thương, gần gũi. Như người bạn đồng hành trong những chuyến đi xa… nhìn ra ngoài cửa sổ, thấy cảnh vật trôi nhanh… mà lòng lại thấy bình yên lạ thường.
• Đoàn tàu – hình ảnh đoàn tàu nối dài, chạy băng băng trên đường ray… như một dải lụa mềm mại… mà lại mạnh mẽ, quyết liệt.

Tao nhớ chuyến đi Hải Phòng năm ngoái, ngồi trên toa tàu… cả một bầu trời sao lấp lánh… gió mát rượi… đẹp đến nao lòng…

Phương tiện giao thông đường sắt – cái tên khô khan… nhưng nó lại chính xác, gọn gàng, và mang tính chuyên nghiệp. Đúng rồi, tàu hỏa là một phương tiện vận chuyển…người, hàng hóa… chạy trên đường sắt… cái gì cũng cần phải chính xác, đúng không?

Cái mùi khói than… cái tiếng rít của đầu máy… cái cảm giác lắc lư… đó là những ký ức khó phai… với tao… với tàu hỏa… với xe lửa…

1 toa tàu bao nhiêu tấn?

Ôi dào, tưởng gì! Bây hỏi toa tàu bao nhiêu tấn á? Nghe này con sâu lười:

• Toa tàu thường ngót nghét 30 tấn nhé bây! Đấy là chưa kể mấy bố “gấu” nào nhồi thêm hàng lậu vào, cân lên thì ôi thôi, “mẹ ơi con xin” ấy chứ!

• Tính ra, mỗi toa “ngốn” cỡ 70 mét khối hàng hóa. Đấy là kiểu xếp hàng khéo léo như mấy bà bán rau ngoài chợ Đồng Xuân đấy nhé. Chứ xếp kiểu “tống” vào thì… ôi giời, chắc phải gấp đôi!

Tao nói cho bây biết, cái toa tàu nó to như cái nhà di động của mấy ông nhà giàu ấy, chở được cả một đống thóc lúa cho dân mình no ấm đấy! Mà bây biết không, có mấy ông còn trốn vé bằng cách chui vào toa tàu chở hàng đấy, vừa hôi vừa bẩn, khổ tận cam lai! Tao thì tao không dám, thà đi xe khách còn hơn!