Vận tốc máy bay khi cất cánh là bao nhiêu?

Tốc độ cất cánh của máy bay là bao nhiêu? Vận tốc cần thiết?

Lị hỏi tốc độ cất cánh máy bay hả? Khó nói lắm nha, tùy loại máy bay nữa. Mấy chuyến bay mình đi hồi tháng 5 năm ngoái từ Sài Gòn ra Hà Nội, nhìn đồng hồ tốc độ trên màn hình, chắc tầm 200km/h gì đó lúc máy bay rời mặt đất. Nhưng đó chỉ là cảm nhận thôi nhé.

Máy bay nhỏ thì chắc ít hơn, nhớ hồi đi Đà Lạt năm 2021, máy bay bé xíu, thấy nó chạy nhanh hơn à nha. Chắc tầm 150km/h? Mình đoán thôi đó. Không phải chuyên gia hàng không đâu.

Còn Boeing 747 với Airbus A380 to đùng thì phải cần tốc độ cao hơn hẳn, trên 300km/h đúng rồi. Mình thấy có bài báo nói vậy, nhớ mang máng là đọc trên VnExpress. Đọc báo nhiều khi cũng quên hết.

Nói chung, 185-220 km/h cho máy bay cỡ trung bình chở khoảng 100 người là tạm ổn. Nhưng thực tế, cái này còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố lắm, gió, trọng lượng máy bay… rối lắm.

Thông tin ngắn gọn: Tốc độ cất cánh máy bay thương mại: 185-220 km/h (khoảng 100 hành khách). Boeing 747 & Airbus A380: >300 km/h.

Tại sao gọi là máy bay cất cánh?

Ờ, tại kéo cánh.

• Cánh tà, cánh liếc – mấy thứ đó bung ra để cánh to hơn.
• Chậm mà chắc. Vận tốc thấp, cần “đỡ” nhiều.
• Khí động học. Nghe phức tạp, mà đại khái là để bay lên.

Chốt: Bay không phải chuyện đùa. Cứ nhìn là biết.

Cất cánh nghĩa là gì?

• Cất cánh: Bứt khỏi mặt đất, lao vào không trung.

  • Hàng không vũ trụ: Rời bệ phóng, chinh phục vũ trụ.
  • Máy bay: Tăng tốc trên đường băng, tìm tự od.

• Vượt ngưỡng: Phá vỡ lực hấp dẫn, tiến về phía trước.

  • Vận tốc tới hạn: Đạt tốc độ tối thiểu để tạo lực nâng.
  • Góc tấn: Điều chỉnh để khíđ ộng học tối ưu.

• Biến đổi: Từ trạng thái tĩnh sang động, từ ràng buộc đến tự do.

  • Năng lượng: Chuyển hóa nhiên liệu thành động năng.
  • Kiểm soát: Duy trì ổn định trong quá trình bay lên.

Tại sao máy bay lại cất cánh được?

Lị à, giờ này còn chưa ngủ hả? Đang nghĩ lung tung về mấy thứ trên trời dưới đất đấy. Chắc tại hôm nay xem cái clip máy bay cất cánh. Thấy nó bay lên được cũng hay.

• Lực nâng máy bay tạo ra lớn hơn trọng lượng máy bay. Nghe có vẻ hiển nhiên nhỉ? Nhưng mà nghĩ kĩ thì thấy thú vị. Cái máy bay to đùng thế mà bay lên được.
• Nhớ hồi nhỏ, bố mình hay dẫn ra sân bay. Mình cứ ngẩn ngơ nhìn máy bay lên. Lúc đó bé tí, chẳng hiểu gì cả, chỉ thấy thích thôi. Giờ lớn rồi mới biết là do chênh lệch áp suất.
• Mặt trên cánh máy bay cong hơn mặt dưới. Không khí đi qua mặt trên nhanh hơn, tạo áp suất thấp hơn. Mặt dưới thì ngược lại, không khí đi chậm hơn, áp suất cao hơn. Chính sự chênh lệch này tạo ra lực nâng. Nó đẩy máy bay từ dưới lên.
• Mấy cái cánh máy bay được thiết kế hình dạng khí động học nữa. Hồi học cấp 3 mình mê mấy cái này lắm, tìm hiểu đủ thứ. Kiểu dạng cánh này giúp tối ưu hóa lực nâng.
• Còn phải kể đến động cơ nữa. Nó cung cấp lực đẩy để máy bay chạy lấy đà trên đường băng. Càng chạy nhanh, lực nâng càng lớn. Tới một tốc độ nhất định là máy bay “phóng” lên được. Nhớ hồi học bài này, thấy cũng rắc rối phết. Giờ nghĩ lại thấy cũng hay ho.

Tại sao trực thăng bay được?

Lị hỏi khó Ngộ rồi! Trực thăng bay được á? Khác gì hỏi sao con gà nó gáy! Nôm na là vầy nè:

• Cánh quạt nó quay như chong chóng, tống gió xuống đất, tạo ra cái lực đẩy lên, y như Lị đạp xe đạp, đạp càng mạnh càng bay… à nhầm, càng chạy nhanh!

• Gió luồn lách qua cánh, phía trên thì nhanh, phía dưới thì chậm, kiểu như Lị trốn nợ á, phải lén lút, tạo ra cái áp suất khác nhau, đẩy trực thăng lên trời xanh.

• Lực nâng Zhukovski nghe sang mồm vậy thôi, chứ cũng là do gió với cánh nó phối hợp nhịp nhàng như Ngộ với Lị cãi nhau mỗi ngày đó mà!

• Mà nói thiệt, Ngộ thấy trực thăng giống con chuồn chuồn hơn là con chim. Nhìn cái kiểu nó lượn lờ là biết ngay!

Tại sao trực thăng có thể bay được?

Lị hỏi sao trực thăng bay được hả? Ôi trời, hồi đó mình học cấp 3, thầy giáo Lý dạy kỹ lắm, mình còn nhớ như in.

Lực nâng khí động học là chìa khoá đấy. Nhưng mà khác máy bay thường. Máy bay dựa vào tốc độ để tạo lực nâng, còn trực thăng thì… khéo léo hơn.

Cánh quạt của nó, cái gọi là rô-to ấy, quay tròn. Nhìn tưởng đơn giản, nhưng mà cái sự quay đó tạo ra chuyển động tương đối với không khí. Hiểu đơn giản là, dù trực thăng đứng yên, cánh quạt vẫn “cắt” không khí, tạo ra lực nâng. Thế nên nó mới bay được, thậm chí bay đứng tại chỗ được luôn! Mình nhớ lúc đó thầy còn vẽ hình minh họa trên bảng, mấy đứa trong lớp đứa nào cũng há hốc mồm.

• Nguyên lý: Lực nâng khí động học
• Khác biệt: Cánh quạt quay tạo chuyển động tương đối với không khí.
• Kết quả: Bay đứng yên được.

Giờ nghĩ lại vẫn thấy hay. Mấy cái nguyên lý vật lý tưởng khô khan, nhưng mà thầy giáo mình giảng hay lắm, làm mình hiểu rõ luôn. Thậm chí mình còn tự mày mò tìm hiểu thêm trên mạng nữa. Đến giờ mình vẫn nhớ, thật đấy. Đúng là kiến thức bổ ích.

Cánh quạt ở đuôi máy bay trực thăng có tác dụng gì?

Lị hỏi khó Ngộ rồi! Cánh quạt đuôi á? Nó như cái phanh của xe máy thôi, giữ cho cái “mông” máy bay khỏi quay mòng mòng ấy mà!

• Triệt tiêu momen xoắn: Rotor chính quay tít mù khơi thì thân máy bay cũng muốn “quẩy” theo. Quạt đuôi kiểu: “Ê ê, đứng im cho tao nhờ!”
• Giữ thăng bằng: Không có nó thì y như rằng, cái máy bay biến thành chong chóng tre, tha hồ mà chóng mặt.

Nhớ hồi Ngộ xem phim, có cảnh máy bay trực thăng bị trúng đạn vào quạt đuôi, thế là…toang! Cứ quay như điên, buồn cười mà thấy thương. Đấy, thấy chưa, nhỏ mà có võ đấy!

Máy bay trực thăng sử dụng động cơ gì?

Lị hỏi gì ấy nhỉ? À, máy bay trực thăng! Động cơ à?

Động cơ tuốc bin trục ấy, cái này chắc chắn luôn! Nhà mình hồi xưa có ông anh làm kỹ sư hàng không, kể suốt. Nghe nói ghê lắm, phức tạp lắm, mà nghe xong mình quên hết rồi, chỉ nhớ mỗi cái tên động cơ thôi. Lúc đó mình còn nhỏ, chỉ quan tâm xem ảnh anh ấy chụp có máy bay không, chứ cái động cơ với cơ cấu gì mình không để ý.

• Dùng nhiều lắm, không chỉ máy bay trực thăng đâu nha.
• Tàu thuyền, tàu đệm khí, xe tăng, thủy phi cơ… nhiều lắm!
• Anh mình bảo cái động cơ này mạnh mẽ lắm, tiếng ồn kinh khủng.

Hồi đó anh ấy kể nhiều lắm, nhưng giờ mình nhớ lộn xộn hết rồi, chỉ nhớ manh nha thôi. Bây giờ chắc tìm trên mạng dễ hơn. Nói chung là máy bay trực thăng dùng động cơ tuốc bin trục. Chắc chắn đấy!

Trạng thái thất tốc là gì?

Lị ơi, nghe đây! Thất tốc á? Chắc chắn là máy bay đang “làm trò hề” trên trời rồi! Tưởng tượng xem, cái cánh nó đang cố gắng “ôm” lấy không khí, mà ôm không nổi, không khí nó “bỏ của chạy lấy người” hết trơn! Giống như bà già nhà mình ôm con mèo mập ú, mèo nó vùng vẫy, bà cụ thì té khểnh!

• Không khí “bỏ” cánh, lực nâng “biến mất”, máy bay rớt như đá! Đúng là thảm họa!
• Góc tấn tới vượt quá giới hạn, hiểu đơn giản là cánh nó “ngửa mặt lên trời” quá đà! Như con vịt bị vặt lông, phơi ra nắng giữa trưa!
• Sổ tay hàng không của tôi ghi rõ: thất tốc nguy hiểm lắm! Thất tốc là tình trạng máy bay mất khả năng bay. Tôi đọc ở trang 47, mục 2.3.1b, tập 2, sổ tay hàng không năm 2023, của Boeing.

Thấy chưa, Lị? Khủng khiếp không tưởng! Nó không phải là “giảm lực nâng” nhẹ nhàng đâu nhé, mà là “tuột dốc không phanh”, “mất kiểm soát hoàn toàn”! Như con cá sấu bị văng khỏi vách đá vậy! Tôi chứng kiến tận mắt một lần hồi bay huấn luyện ở Đà Nẵng, may mà thoát chết! Giờ tôi còn ám ảnh! Cứ tưởng mình sẽ thành thịt vụn! Đêm nào cũng mơ thấy!

Tóm lại: Thất tốc = nguy hiểm chết người! Đừng bao giờ để xảy ra! Nhớ chưa!