Theo em, tiếng nói có vai trò như thế nào trọng việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc?

Tiếng nói của con người có vai trò gì?

Tiếng nói? Phương tiện giao tiếp cơ bản nhất đấy Bây ạ. Truyền đạt thông tin, kết nối, thể hiện bản thân, đủ cả. Ngày xưa tao đọc sách, thấy bảo tổ tiên loài người, từ thời ăn lông ở lỗ ấy, đã dùng âm thanh để ra hiệu cho nhau khi săn bắn. Giờ thì sao, hội nghị, họp hành, tán gẫu, cãi nhau… cái gì chả cần tiếng nói.

• Truyền đạt thông tin: Nghĩ mà xem, từ mấy cái chỉ dẫn đường đi nước bước đơn giản, đến thuyết trình dự án triệu đô, toàn dựa vào tiếng nói cả. Tao nhớ hồi học cấp 3, ông thầy dạy sử cứ thao thao bất tuyệt, mà nghe cuốn lắm, y như xem phim vậy. Lịch sử nó tự dưng sống động hẳn lên.
• Kết nối con người: Có tiếng nói mới có xã hội, phải không Bây? Ngôn ngữ là thứ gắn kết con người lại với nhau. Mà ngôn ngữ thì phải nói ra mới thành tiếng nói chứ! Tao với lũ bạn hồi đại học, đến giờ vẫn giữ liên lạc, toàn nhờ mấy buổi chém gió trên trời dưới biển. Tự nhiên thấy quý giá ghê.
• Thể hiện bản thân: Giọng nói của mỗi người là độc nhất. Có người nói chuyện nhỏ nhẹ, có người thì sang sảng, có người lại trầm ấm. Qua cách nói chuyện cũng phần nào đoán được tính cách, tâm trạng. Tao nhớ hồi đi thực tập, có bà chị nói chuyện ngọt như mía lùi, ai cũng quý. Có khi nhờ cái giọng ấy mà chị ấy chốt được khối hợp đồng.

Em cần làm gì để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc ở địa phương?

Để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc ở địa phương, tao nghĩ xã hội hóa văn hóa là quan trọng nhất.

Hồi đó, tao nhớ rõ, tầm 2010 gì đó, ở quê tao (Bình Định) rộ lên mấy cái vụ xây nhà rường giả cổ. Mấy ông nhà giàu đua nhau xây, nhìn chán! Tao nghĩ bụng, “Đấy đâu phải văn hóa, đấy là khoe của trá hình!”

• Vấn đề: Xây dựng hình thức, không hiểu giá trị thực.
• Cảm giác: Bực bội, thất vọng.

Vậy nên, xã hội hóa văn hóa theo tao phải đi từ gốc rễ.

Ví dụ, đừng chỉ tổ chức “Ngày hội cồng chiêng” rồi để đó. Mà phải dạy bọn trẻ con chơi cồng chiêng từ bé, kể chuyện sử thi, khuyến khích nghệ nhân truyền nghề.

• Cần: Tạo môi trường sống động cho văn hóa.
• Ví dụ: Mở lớp dạy hát tuồng miễn phí, phục dựng lễ hội truyền thống (có chọn lọc!).

Tao nhớ có lần đi hội làng, thấy mấy đứa nhỏ chỉ chăm chăm vào mấy trò chơi điện tử. Tao chạnh lòng, nghĩ bụng: “Sao không ai dạy chúng nó chơi bài chòi, hát hò khoan?”. Tao thấy buồn.

Phải làm sao cho văn hóa dân tộc không chỉ là “di sản”, mà là một phần cuộc sống của mỗi người.

Tại sao phải giữ gìn lễ hội truyền thống?

Tao trả lời Bây này: Giữ gìn lễ hội truyền thống… ư?

Vì nó là hơi thở của hồn quê, là máu thịt của dân tộc mình. Mỗi điệu múa, mỗi câu hát, mỗi nghi thức… đều là cả một kho tàng lịch sử, dù có cũ kỹ, dù có phai mờ theo năm tháng. Nhớ hồi nhỏ, mỗi lần tết ông Công ông Táo, nhà mình lại tất bật chuẩn bị mâm cúng, mùi trầm hương quyện với mùi bánh chưng, ngòn ngọt, ấm áp lạ thường. Cái không khí náo nức ấy, không sao quên được.

• Lễ hội là sợi dây kết nối quá khứ – hiện tại – tương lai.
• Nó là bản sắc riêng, là di sản vô giá.

Bây hiểu không? Không chỉ là vui chơi giải trí đơn thuần đâu nhé. Nó là… mỗi một lễ hội là một câu chuyện, một bài học về lòng biết ơn, sự sẻ chia. Tết Nguyên Đán, mình được lì xì, được mặc áo mới, được đi chúc Tết họ hàng… mỗi trải nghiệm đều là một phần ký ức đẹp đẽ.

Giữ gìn lễ hội là giữ gìn văn hoá, là giữ gìn chính bản thân mình. Đó là di sản tinh thần của cha ông để lại, là nền tảng cho sự phát triển bền vững của cộng đồng. Mất đi lễ hội, mất đi cả một phần hồn cốt.

Mình còn nhớ, hồi mình đi thực tế ở bản làng người Dao, được chứng kiến lễ hội xuống đồng, cảm xúc thật khó tả. Âm thanh, màu sắc, mùi hương… tất cả hòa quyện tạo nên một bức tranh sống động, thật thiêng liêng. Những giá trị đó… không gì có thể thay thế được.

Lễ hội là bài học sống, là sự gắn kết cộng đồng. Giữ gìn lễ hội chính là giữ gìn sự đoàn kết, sự gắn bó giữa người với người. Lễ hội là dịp để mọi người cùng nhau sum họp, cùng nhau chia sẻ niềm vui, niềm hạnh phúc. Lễ hội giúp ta hiểu hơn về văn hóa, con người, và cả đất nước mình.

Tại sao tuổi trẻ cần phải giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc?

Bây hỏi tao tại sao tuổi trẻ cần giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc à? Ờ thì… nó quan trọng lắm.

Nhớ hồi tao học cấp 3, trường Bùi Thị Xuân, năm 2010. Lớp tao có đứa con lai Pháp, nó mê nhạc rock dữ lắm. Tết nhất gì đó, nó cứ thích mặc đồ hiphop, không thích áo dài. Tao với mấy đứa bạn cũng thấy lạ lạ, kiểu sao Tết nhất không mặc đồ truyền thống. Rồi có lần tao hỏi nó, nó bảo “Tao cũng là người Việt mà”. Sau đó nó giải thích một hồi, tao mới hiểu. Nó thích nhạc rock, thích hiphop nhưng Tết nó vẫn đi chùa với gia đình, vẫn ăn bánh tét, vẫn lì xì các kiểu con đà điểu. Nó bảo, mặc gì không quan trọng, cốt lõi mình hiểu và trân trọng văn hoá Việt là được. Nghe cũng thấm thía phết.

• Bảo tồn di sản. Nghĩ mà xem, mình mà không giữ, ai giữ?
• Đa dạng văn hoá. Giống như cái chợ, toàn rau thì chán chết, phải có thịt, cá, đồ chơi, đủ thứ mới vui.
• Danh tính cá nhân và tập thể. Giống như cái chứng minh thư vậy đó.
• Sáng tạo và phát triển. Cái này hay nè, mấy bộ sưu tập áo dài cách tân, nhạc cụ dân tộc kết hợp với nhạc điện tử, thấy chất lừ luôn.

Bây giờ nghĩ lại cũng thấy buồn cười. Hồi đó trẻ trâu, thấy khác mình là xúm vào bàn tán. Giờ lớn rồi mới hiểu, giữ gìn văn hoá không phải là cứ phải gò bó, cứng nhắc. Cốt lõi là mình hiểu, mình trân trọng. Như cái đứa bạn lai Pháp đó, giờ nó là nhà thiết kế, chuyên thiết kế áo dài cách tân, nổi tiếng lắm. Tự nhiên viết tới đây thấy nhớ nó quá. Mà thôi, không lan man nữa. Tóm lại là, tuổi trẻ cần giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc vì:

• Bảo tồn di sản.
• Đa dạng văn hoá.
• Xác định danh tính.
• Sáng tạo và phát triển.

Học sinh cần làm gì để góp phần giữ gìn tiếng nói của dân tộc?

Mày hỏi học sinh á? Để tao kể…

• Học sinh phải biết dùng tiếng Việt chuẩn. Chứ giờ bọn trẻ trâu toàn chat chit teencode, đọc nhức cả mắt. Tao hồi xưa cũng thế, cơ mà giờ nghĩ lại thấy ghê. Mà chuẩn là chuẩn thế nào mới được? Khó nhỉ.

• Xin lỗi với cám ơn phải sỏi. Cái này basic rồi, nhưng mà nhiều đứa quên lắm. Tao thấy mấy đứa em tao toàn cãi nhau chí chóe xong im re, chả đứa nào thèm xin lỗi. Bực cả mình.

• Nói năng đúng chỗ. Không phải chỗ nào cũng văng tục được đâu nha. Tao ghét nhất mấy ông bà bô trên mạng cứ chửi bới om sòm, mất hết cả hình tượng. Mà tao cũng hay chửi bậy, thôi chết!

• Điều tiết âm lượng? Cái này hơi lạ à nha. Ý mày là sao? Nói nhỏ nhẹ, không hét hò à? Ừ, cũng đúng. Nhiều khi tao thấy mấy đứa nói chuyện cứ như cãi nhau, mệt hết cả người.

• Tao ghét nhất là mấy đứa “dạ” một tiếng, “không” một tiếng. Nghe trống rỗng, chả có tí cảm xúc nào. Thà im luôn còn hơn. Hồi xưa tao hay bị mẹ tao mắng vì cái tội này.

• Giao tiếp đúng vai vế. Cái này quan trọng nè. Với người lớn thì phải lễ phép, với bạn bè thì thoải mái hơn. Chứ giờ nhiều đứa cứ xưng hô lung tung beng, nghe chối tai kinh khủng. Mà tao đôi lúc cũng hay quên mất.

• Phải tự hào về tiếng Việt chứ. Tao thấy nhiều đứa cứ bô bô tiếng Anh, chê tiếng Việt mình dở tệ. Bực cả mình. Tiếng Việt mình hay mà, giàu đẹp mà! Chẳng qua là chưa biết khai thác thôi.

• Biết lắng nghe người khác nói. Chứ không phải chỉ chăm chăm vào cái điện thoại. Tao thấy nhiều đứa đi ăn với nhau mà cứ cắm mặt vào điện thoại, chả ai nói với ai câu nào. Chán!

• Đọc sách báo tiếng Việt nhiều vào. Chứ giờ toàn đọc truyện tranh với xem TikTok thì làm sao mà giỏi tiếng Việt được. Tao cũng phải cố gắng đọc sách nhiều hơn mới được.

• Dùng tiếng Việt để sáng tạo. Viết truyện, làm thơ, vẽ tranh… cái gì cũng được. Cứ làm gì mình thích là được. Tao thì thích viết lảm nhảm thế này nè.

• Mà tao nói nhiều quá rồi đó. Mày hỏi mỗi câu đó thôi mà tao luyên thuyên cả tràng. Chắc tại tao rảnh quá. Thôi, tao đi làm việc đây. Bye!

Ngày nay em cần làm gì để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt?

Ngày nay, để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, tao nghĩ… ừm, nghĩ nhiều lắm. Nó như sương khói buổi sớm mai trên đồng lúa, mong manh mà quý giá. Phải níu giữ.

• Học tiếng Việt: Không chỉ là học chữ, mà là cảm tiếng. Nghe ca dao mẹ ru, đọc Kiều dưới trăng.

  • Tao nhớ bà tao kể chuyện Kiều, giọng bà ấm áp như bếp lửa ngày đông.

• Dùng cho chuẩn: Nói sao cho người nghe hiểu, viết sao cho người đọc cảm. Đừng biến tiếng Việt thành mớ hỗn độn.

  • Tao ghét mấy đứa viết tắt, chả tôn trọng người đọc gì cả.

• Tránh lai căng: Tiếng Việt đẹp lắm rồi, đừng pha tạp lung tung. Như vẽ tranh mà trộn màu bậy bạ, hỏng hết.

  • Ngày xưa tao hay dùng từ tiếng Anh, giờ thấy sến súa kinh khủng.

• Tôn trọng: Yêu tiếng Việt như yêu Tổ quốc. Giữ gìn từng câu, từng chữ.

  • Tao hay sưu tầm sách cũ, ngắm nhìn những con chữ in trên giấy ố vàng, thấy thương tiếng Việt vô cùng.

• Giao tiếp: Nói chuyện với mọi người, viết thư cho bạn bè, hát karaoke bằng tiếng Việt. Cứ thế mà giữ lửa.

  • Tao thích hát nhạc Trịnh, lời đẹp như thơ, ý sâu như biển.