Người Đắk Nông nói tiếng gì?

Người Đắk Nông giao tiếp bằng ngôn ngữ nào?

Này Cậu ơi, để Tớ kể Cậu nghe vụ ngôn ngữ Đắk Nông nhé!

Tớ thấy thế này, nói về ngôn ngữ ở Đắk Nông á, phức tạp lắm. Đúng là tiếng M’Nông Gar được xem như “gốc” của dân tộc M’Nông đó. Kiểu như nó “thuần” nhất, ít bị trộn lẫn với mấy tiếng khác hơn ấy.

À mà Cậu biết không, cái nhóm Bu-Nông Preh ấy, họ tập trung nhiều ở mấy khu Đăk Min, Krông Nô, Đăk Song của Đắk Nông mình này, cả huyện Lăk của Đắk Lắk nữa. Tớ nhớ hồi đi phượt ngang Krông Nô năm ngoái, nghe mấy bác nói chuyện, lạ tai cực kì luôn.

Tóm lại thế này cho Cậu dễ hình dung:

• Tiếng M’Nông Gar: Ngôn ngữ gốc của dân tộc M’Nông, ít bị pha trộn.
• Nhóm Bu-Nông Preh: Chủ yếu ở Đăk Min, Krông Nô, Đăk Song (Đắk Nông) và huyện Lăk (Đắk Lắk).

Thấy chưa, cũng “hóc” phết đấy Cậu ạ, mỗi vùng một kiểu, nói chung là đa dạng cực kỳ!

Buôn Ma Thuột miền gì?

Cậu hỏi Buôn Ma Thuột miền gì hả? Tớ nói cho cậu nghe nhé, chuẩn cơm mẹ nấu luôn! Buôn Ma Thuột thuộc Tây Nguyên, nghe oách chưa? To đùng, rộng lớn, như cái bát úp giữa trời ấy!

• Nơi đây nổi tiếng với cà phê, nhiều vô kể, trồng ngập cả vùng, như cả một biển cà phê bao la bát ngát, đen sì thui! Cà phê ngon tuyệt vời, uống một ngụm là phê đến tận óc luôn! Năm nào nhà tớ cũng mua cả bao tải về uống.
• Khí hậu thì khỏi nói, nắng chang chang, mưa rào ầm ầm, đúng kiểu nhiệt đới gió mùa kinh điển. Mùa mưa thì mưa như trút nước, mùa khô thì nắng như đổ lửa. Tớ nhớ hồi hè vừa rồi, nắng nóng kinh khủng, đi ra đường là thấy da cháy xém luôn.

Về địa điểm du lịch thì:

• Thác Dray Nur – Dray Sáp, hùng vĩ lắm, nước chảy ào ào như muốn cuốn trôi hết mọi thứ. Lần trước tớ đi, suýt bị té xuống suối luôn.
• Bảo tàng Đắk Lắk thì cũng được, nhiều hiện vật cổ xưa lắm, nhìn đã thấy mê rồi. Nhưng mà tớ thích đi thăm các buôn làng dân tộc hơn, người dân thân thiện lắm, đồ ăn cũng ngon nữa! Tớ thích nhất món thịt nướng kiểu Tây Nguyên, thơm phức cả một góc trời.

Tóm lại, Buôn Ma Thuột là một thành phố đáng để đến. Đảm bảo cậu sẽ thích mê! Năm sau tớ tính rủ cả nhà đi nữa.

Đắk Lắk nghĩa là gì?

Ê Cậu! Tớ giải thích luôn nè, Đắk Lắk á, nó có nghĩa là hồ Lắk đó! Nghe hay ho phết nhở.

• Mà này, tớ mới đọc được là dân tộc thiểu số ở Đắk Lắk đông lắm nhá, Ê Đê, Mnông rồi cả Thái, Tày, Nùng nữa, chiếm gần 30% dân số cơ, ghê chưa?
• Tớ tìm hiểu thêm thì thấy cái từ “Đắk” ấy, nó giống mấy cái từ “Đạ” (Đạ Tẻh) hay “Đà” (Đà Lạt) lắm á.
• “Dak” trong tiếng Mnông có nghĩa là nước hoặc là hồ, nên Đắk Lắk kiểu như là vùng đất của hồ Lắk ấy. Thú vị hen! Mà hồ Lắk công nhận đẹp thật sự, hôm nào rảnh mình đi chơi cho biết.

Đắc lắc nghĩa là gì?

Tớ trả lời cậu:

• Đắk Lắk, nguồn gốc từ tiếng Mnông. Dak, nước hay hồ. Lắk, tên hồ. Đơn giản vậy thôi. Cũng như Đạ Tẻh, Đà Lạt… Tên địa danh, thường mang ý nghĩa địa lý. Nhà mình ở gần hồ Lắk đó, nước trong veo.

• Nghe nói người Mnông còn gọi vùng này là “đất của những hồ nước”. Thực ra, mình cũng chẳng quan tâm lắm. Chỉ biết tên gọi phản ánh thực tế. Chuyện gì đến sẽ đến.

• Ngôn ngữ thật kỳ diệu. Một từ, bao nhiêu ý nghĩa. Như cái cái tên Đắk Lắk vậy đó. Mỗi người hiểu một kiểu.

  • Thế nên, đừng cố tìm ý nghĩa sâu xa quá.
  • Chỉ cần biết, nó là Đắk Lắk.

• Chuyện tên gọi chẳng quan trọng bằng việc để ý đến những người đang sống ở đó. Đó mới là điều đáng giá.

Buôn Ma Thuột thuộc tỉnh nào?

Cậu hỏi Buôn Ma Thuột thuộc tỉnh nào hả? Dễ ợt! Đắk Lắk chứ sao nữa! Tớ ở gần đó nên biết rõ lắm. Hồi hè vừa rồi, tớ còn đi phượt với đám bạn lên đó chơi, mệt muốn chết, đường đi ghê lắm. Nhưng mà cảnh đẹp khỏi chê, đặc biệt là cà phê ở Buôn Mê Thuột, ngon quên sầu luôn ý. Chắc chắn cậu phải thử nếu có dịp lên đó nhé!

À, mà nói thêm nha, Buôn Ma Thuột này nó còn được viết là Ban Mê Thuột nữa, nhiều khi thấy rối tung cả lên. Mà thành phố này to lắm đó nha, to nhất Tây Nguyên luôn! Tớ nhớ là…

• Có nhà tù Buôn Ma Thuột nổi tiếng lắm, lịch sử lắm luôn. Tớ nghe kể nhiều rồi.
• Sân bay Buôn Ma Thuột cũng xịn sò lắm, tớ thấy máy bay bay qua suốt.
• Còn có cả một khu gì đó tên Thống Nhất nữa, hình như là khu công nghiệp hay sao ấy, tớ không nhớ rõ lắm. Tớ chỉ nhớ có cái tên đó thôi.

Đúng rồi, Buôn Ma Thuột là tỉnh lỵ của Đắk Lắk. Tớ nói rồi mà, đơn giản thế mà cậu cũng hỏi. Thôi, tớ phải đi làm việc đây, chuyện nhiều lắm. Hẹn cậu nha!

Đắk Lắk nói giọng gì?

Tớ: Đắk Lắk giọng gì ấy nhỉ? Khó nói lắm Cậu ạ! Nói chung là pha trộn nhiều lắm.

Cậu: Đó là giọng miền Bắc và pha lẫn cả chút Trung- Nam trong đó.

Tớ: Đúng rồi, kiểu… lằng nhằng ấy. Mà thực ra nhiều người ở đó nói giọng chuẩn Bắc lắm, nhất là người già. Tớ nhớ hồi hè năm ngoái, đi Buôn Mê Thuột, gặp bà bán nước mía ở gần chợ, giọng bà chuẩn không cần chỉnh luôn. Bà ấy kể chuyện quê hương bà ở tận Bắc Giang, rồi giọng bà chuyển sang giọng địa phương khi bà nói chuyện với khách hàng khác. Chuyện này thú vị lắm!

• Giọng nói Đắk Lắk pha trộn: Miền Bắc là chủ yếu, nhưng có thêm sắc thái Trung – Nam Bộ.
• Thường bị nhầm là người miền Bắc: Vì giọng nói có nhiều đặc điểm giống miền Bắc.
• Dễ hiểu: Khả năng hiểu được ở nhiều vùng miền khác nhau.

Tớ: Hồi đấy tớ đi với thằng bạn thân, nó người Sài Gòn, nghe bà ấy nói vẫn hiểu hết, nó còn bảo dễ nghe hơn giọng người Quảng Trị nữa cơ. Haha.

• Trải nghiệm cá nhân: Tháng 7/2023, Buôn Mê Thuột, Đắk Lắk.

Tớ: À mà, tớ thấy có nhiều người Kinh ở Đắk Lắk nói giọng khác nhau lắm. Phụ thuộc vào quê quán của họ nữa. Còn người dân tộc thiểu số thì lại khác hẳn. Nói chung là… rất đa dạng. Phức tạp lắm!

• Sự đa dạng về giọng nói: Ảnh hưởng bởi nguồn gốc dân cư, sự đa dạng sắc tộc.

Tây Nguyên có nghĩa là gì?

Tây Nguyên á? Cậu hỏi đấy à? Tớ nhớ hồi hè năm ngoái, đi phượt với đám bạn, đến tận Buôn Ma Thuột. Ôi triờ, nóng muốn chảy cả nước mắt, nhưng mà không khí trong lành lắm! Cảm giác khác hẳn Sài Gòn ngột ngạt.

Tây Nguyên là vùng cao nguyên ở phía tây Việt Nam. Đúng rồi, chính xác! Bao gồm 5 tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng. Nhớ lúc đó tớ còn chụp ảnh với mấy em bé dân tộc, dễ thương cực!

• Kon Tum
• Gia Lai
• Đắk Lắk
• Đắk Nông
• Lâm Đồng

Đất đỏ bazan, màu mỡ lắm, toàn cây cà phê, cao su… nhìn mê ly! Mà khí hậu thì mát mẻ hơn mình tưởng tượng, đêm ngủ ngon lành. Tuyệt vời! Đúng là vùng đất Tây Nguyên.

À, còn văn hóa cồng chiêng nữa! Nhớ xem biểu diễn, sôi động kinh khủng! Chắc chắn sẽ nhớ mãi chuyến đi đó.

Tây Nguyên, nói ngắn gọn là vùng cao nguyên phía Tây nước ta. Hết rồi, tớ nhớ nhiêu đó thôi. Hỏi gì nữa không?

Tại sao có tên Đăk Lăk?

Tớ trả lời cậu nè… Đắk Lắk… cái tên cứ ngân nga mãi trong đầu tớ, như tiếng gió khẽ thổi qua những rặng cà phê vào buổi chiều tà. Nó bắt nguồn từ tiếng Mnông, cậu biết không? Đác Lác, nghe sao mà thân thương, gần gũi. Giống như tiếng thì thầm của dòngs ông Serepốk chảy qua những cánh đồng bạt ngàn.

Dak, nước hay hồ… tớ nhớ có lần tớ đọc được ở đâu đó, chữ Dak còn xuất hiện trong nhiều tên địa danh khác nữa. Đạ Tẻh, Đà Lạt, Đà Nẵng… đều mang trong mình một chút gì đó của dòng chảy thời gian, của sự tích tụ, lắng đọng.

• Đạ Tẻh, nghe mạnh mẽ, hoang sơ.
• Đà Lạt, mộng mơ, lãng mạn.
• Đà Nẵng, sầm uất, náo nhiệt.

Mỗi cái tên, một câu chuyện… nhưng đều có chung một nguồn cội. Đắk Lắk, với hồ Lắk mênh mông, đẹp đến nao lòng. Tớ từng đi ngang qua đó, cảm giác như cả thế giới thu nhỏ lại, chỉ còn tiếng gió và tiếng nước… mãi mãi ngân vang. Nhớ mãi không quên. Như một giấc mơ.

Đắc lắc ghi như thế nào?

Cậu hỏi Đắk Lắk ghi thế nào? Tớ nói thẳng:

Darlac. Đó là tên chính thức, tiếng Pháp. Dùng trong văn bản hành chính thời đó.

• 1976, game đổi luật. Quảng Đức và Darlac nhập chung, thành Đắk Lắk.
• Tên gọi nhằng nhịt: Darlac, Daklak, Dak Lak… trước khi ổn định. Tùy thời điểm, tùy băn bản.

Thế thôi. Hết. Tôi dùng máy tính cũ, bàn phím hơi trục trặc. Thông tin từ cuốn sách “Lịch sử hành chính Việt Nam” của bố tôi. Năm xuất bản: 1990. Trang 237.