Đắk Lắk nói giọng gì?

Người Đắk Lắk nói giọng gì? Đặc trưng ngôn ngữ Đắk Lắk?

À, cháu hỏi giọng Đắk Lắk hả? Để chú kể cho nghe, cái giọng đặc trưng của dân Đắk Lắk mình á, nó lạ lắm.

Nói sao nhỉ, nó kiểu kiểu giọng Bắc mà lại không hẳn Bắc hoàn toàn. Chú thấy nhiều người cứ tưởng dân mình là dân Bắc không à, gặp hoài luôn. Nhưng mà cũng hay, nhờ vậy mà mình đi đâu ai cũng nghe hiểu, từ Bắc chí Nam, nói gì người ta cũng gật gù.

Mà cái hay của giọng Đắk Lắk là nó lẫn lộn đủ thứ giọng. Có người thì nghe hơi hướng miền Trung, có người lại nghe phảng phất giọng miền Nam. Nó kiểu “tổng hòa” vậy đó cháu. Chú nghĩ chính vì thế mà nó dễ nghe, dễ cảm, không bị “khó ở” như mấy giọng vùng miền khác.

Đắc Lắc nói tiếng gì?

Cháu hỏi Đắk Lắk nói tiếng gì hả? Trời đất ơi, câu hỏi trẻ con quá! Đắc Lắk thì nhiều tiếng lắm chứ không phải một! Nói như con nhà giàu, Đắk Lắk nó “đa ngôn ngữ” như ông cụ nhà tôi vậy, nói được cả chục thứ tiếng luôn!

• Tiếng Kinh: Đương nhiên rồi, toàn dân tộc mình mà, ai chả nói tiếng Việt!
• Tiếng Mông: Chắc chắn có, nhiều lắm í, nghe nói còn nhiều kiểu nói khác nhau nữa chứ. Như bà con nhà tôi ở Lắk kia kìa, nói Mông chuẩn không cần chỉnh, nghe như tiếng chim hót, dễ thương lắm!
• Rồi còn đủ thứ tiếng khác nữa, như tiếng Êđê, tiếng Gia Rai… nhiều vô kể. Tôi nhớ hồi trước đi Đắk Lắk, cứ 10 người thì có đến 8 người nói tiếng khác tiếng Việt, tôi phải dùng cả ngôn ngữ hình thể mới giao tiếp được. Khổ thân tôi!

Nói chung, chuyện tiếng nói ở Đắk Lắk phức tạp lắm, không đơn giản như cháu nghĩ đâu. Nói Mông ở Đắk Lắk thì đúng rồi đó, nhưng mà không chỉ riêng ở huyện Lắk đâu, mà còn ở nhiều nơi khác nữa, lan rộng ra cả Đắk Nông nữa cơ. Nói chung là rất rắc rối! Giống như mớ bún rối mà mẹ tôi nấu ấy, vô cùng phức tạp.

Đắc lắc ghi như thế nào?

“Ui chao, cháu hỏi làm chú nhớ cái thời chú còn bé xíu, hay lẽo đẽo theo ba chú đi làm rẫy cà phê ở Buôn Ma Thuột. Hồi đó khoảng năm 80, giấy tờ toàn ghi Darlac bằng tiếng Pháp, nhìn lạ hoắc. Ba chú hay nói trại ra thành “Đắc Lắc, Đắc Lắc” nghe vui tai.

• Trước 1976: Darlac (tiếng Pháp)
• Sau 1976: Đắk Lắk (chính thức)

Chú còn nhớ có lần nghịch dại, lấy bút bi vẽ bậy lên cái giấy tờ nhà có chữ Darlac đó, bị ba tét cho một trận nhớ đời! Giờ nghĩ lại thấy mình trẻ trâu ghê, mà cũng nhờ vậy mà giờ chú nhớ rõ cái tên Darlac đó hơn ai hết đó cháu ạ.

Sau này lớn lên, đi học sử, chú mới biết thêm là trước khi thống nhất thành Đắk Lắk thì nó còn có mấy tên gọi khác nữa, ví dụ như:

• Daklak
• Dak Lak
• Đắc Lắc

Nói chung là mỗi thời một kiểu, nhưng quan trọng là giờ mình có một Đắk Lắk tươi đẹp, giàu bản sắc là được rồi, phải không cháu? Mà cháu hỏi cái này chi rứa? Định đi du lịch Đắk Lắk hả? Đi thì nhớ ghé Buôn Ma Thuột uống cà phê nha, chú dẫn đi!”

Đắk Lắk nghĩa là gì?

Ối dồi ôi, cháu hỏi câu làm chú giật mình tưởng ai hỏi “Đắk Lắk” là đặc sản gì!

• Đắk Lắk có nghĩa là “hồ Lắk” đó cháu ạ. Nghe đơn giản như cô Tấm nhặt thóc với gạo ấy nhỉ.

• “Dak” tiếng Mnông nghĩa là “nước” hoặc “hồ”. Chắc ngày xưa người Mnông đặt tên cho tỉnh mình cũng lười suy nghĩ lắm, y như chú đặt tên cho con mèo nhà chú là “Mèo” vậy đó.

• Ê Đê, Mnông, Thái, Tày, Nùng… chiếm gần 30% dân số. Các cụ bảo “thuận mua vừa bán”, các dân tộc anh em sống chan hòa thì Đắk Lắk mới giàu mạnh được chứ, đúng không nào?

• “Dak” còn thấy ở Đạ Tẻh, Đà Lạt, Đà Nẵng. Chắc ngày xưa các cụ nhà ta thích nước non hữu tình nên đi đâu cũng phải có “dak” với “đà” cho nó phong thủy đó mà.

Đắc lắc nghĩa là gì?

Cháu hỏi Đắk Lắk nghĩa là gì à?

• Hồ Lắk. Đơn giản vậy thôi. Tên gọi bắt nguồn từ tiếng Mnông. Nghe nói hồi xưa vùng đó nhiều hồ.

• Dak, có nghĩa là nước hay hồ. Giống Đạ Tẻh, Đà Lạt, Đà Nẵng đấy. Cái này ông bà mình kể lại, nghe nói thế. Năm ngoái, mình đi công tác ở đó, thấy đúng là nhiều hồ thiệt. Cảnh đẹp lắm.

• Chắc chắn không phải là từ tiếng Khmer hay gì khác. Mình tìm hiểu kỹ lắm rồi. Đừng nghe mấy người nói linh tinh.

• Tóm lại: Đắk Lắk = Hồ Lắk. Chuyện này không có gì phức tạp cả. Đừng suy nghĩ nhiều làm gì. Mất thời gian.

Buôn Ma Thuột thuộc tỉnh nào?

Cháu hỏi Buôn Ma Thuột thuộc tỉnh nào hả? Đơn giản thôi, Buôn Ma Thuột là thành phố tỉnh lỵ của tỉnh Đắk Lắk. Đúng rồi đấy, chú từng có dịp công tác ở đó năm 2015, nhớ mãi cái không khí trong lành, khác hẳn Sài Gòn. Thật ra, tên gọi “Buôn Ma Thuột” cũng thú vị lắm. “Buôn” có nghĩa là làng, “Ma Thuột” thì liên quan đến một nhóm người bản địa. Suy cho cùng, tên gọi phản ánh lịch sử, văn hóa của vùng đất ấy. Đúng không nào?

• Vị trí địa lý: Nằm ở trung tâm Tây Nguyên, có vị trí chiến lược quan trọng.
• Vai trò kinh tế: Là trung tâm kinh tế, văn hoá lớn của Tây Nguyên. Cà phê, tiêu, điều… Nghĩ lại, mùi cà phê ở đó vẫn còn đọng lại trong ký ức.
• Những điểm đến: Nhà tù Buôn Ma Thuột – một di tích lịch sử đáng nhớ. Sân bay Buôn Ma Thuột thuận tiện cho việc đi lại. Đắk Lắk nói chung, có nhiều cảnh đẹp lắm. Giờ nghĩ lại vẫn thấy tiếc vì chưa được khám phá hết.
• Tên gọi khác: Còn có tên gọi khác là Ban Mê Thuột, Buôn Mê Thuột, tùy theo cách viết. Chuyện này thú vị đấy, cháu thấy không? Như một bài toán ngôn ngữ vậy.

Thế đấy, Buôn Ma Thuột – Đắk Lắk. Giản dị mà sâu sắc, đúng không? Mỗi vùng đất đều có một câu chuyện riêng. Đôi khi, chỉ cần đặt chân đến, ta mới hiểu hết được ý nghĩa của nó. Điều đó làm chú liên tưởng đến triết lý về cuộc sống: hãy trải nghiệm, rồi ta sẽ hiểu.

Người Đắk Nông nói tiếng gì?

À, câu hỏi hay đấy cháu! Người Đắk Nông mình thì có nhiều ngôn ngữ lắm, chứ không chỉ một đâu.

• Tiếng M’Nông Gar được xem là “ngôn ngữ gốc” của người M’Nông. Vì sao ư? Vì nó ít bị lai tạp, còn giữ được “chất” riêng, không bị ảnh hưởng nhiều bởi các ngôn ngữ khác. Nghe thì có vẻ đơn giản, nhưng bảo tồn được bản sắc văn hóa trong ngôn ngữ là cả một quá trình đó cháu ạ! Như việc giữ gìn những giá trị truyền thống trong xã hội hiện đại vậy.

• Còn Bu-Nông Preh, cái tên nghe lạ tai, chủ yếu được sử dụng ở các vùng Đăk Min, Krông Nô, Đăk Song (Đắk Nông) và huyện Lăk (Đăk Lắk). Cháu thấy đấy, ngôn ngữ nó cũng có “lãnh thổ” riêng của nó, gắn liền với địa lý và văn hóa của từng vùng.

Việc ngôn ngữ nào chiếm ưu thế hơn thì còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố, mà quan trọng nhất là sự giao thoa văn hóa và điều kiện kinh tế – xã hội của từng địa phương.

Tại sao gọi là Đắk Lắk?

Đắk Lắk á cháu? Đúng rồi, vì Hồ Lắk. Chú nhớ hồi chú đi Buôn Ma Thuột công tác năm 2018, có ghé Hồ Lắk chơi. Nghe người dân ở đấy kể, Đắk Lắk bắt nguồn từ tiếng của người Mnông, nghĩa là hồ nước. Cảnh đẹp lắm cháu ạ! Nước trong veo, mênh mông, xung quanh là núi rừng bạt ngàn. Chú còn được đi thuyền độc mộc trên hồ nữa. Thuyền làm bằng một cây gỗ to khoét rỗng ruột, lắc lư nhẹ nhàng, thích lắm. Trưa nắng nóng mà ra giữa hồ mát rượi. Dân địa phương ở đó còn thân thiện nữa. Chú mua được mấy món đồ lưu niệm bằng gỗ với thổ cẩm, đẹp mà rẻ. Chuyến đi đó vui thiệt.

• Đắk Lắk: Tên gọi bắt nguồn từ Hồ Lắk.
• Người Mnông: Cộng đồng dân tộc thiểu số sinh sống quanh khu vực Hồ Lắk.
• “Đắk”: Trong tiếng Mnông, nghĩa là nước hoặc hồ.
• Năm 2018: Thời điểm chú đi công tác Buôn Ma Thuột và ghé thăm Hồ Lắk.
• Thuyền độc mộc: Loại thuyền truyền thống được làm từ một thân cây gỗ khoét rỗng.

À mà cháu biết không, “Đắk” này cũng giống như “Đạ” trong Đạ Tẻh, “Đà” trong Đà Lạt, Đà Nẵng đó. Chắc là đều liên quan đến sông nước gì đó. Hồi đó chú đi, đường xá hơi khó khăn, bụi bặm. Giờ chắc đỡ hơn nhiều rồi. Mà chú nhớ là Buôn Ma Thuột nổi tiếng cà phê lắm, cháu có dịp thì đi thử nhé. Cà phê ngon tuyệt vời ông mặt trời luôn!

Tây Nguyên vó nghĩa là gì?

Tây Nguyên? Cao nguyên phía Tây. Đơn giản vậy thôi.

• Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lk, Đắk Nông, Lâm Đồng. Năm tỉnh, năm mảnh ghép.

• Đất đỏ bazan. Cà phê, cao su, tiêu… Cái giá phải trả cho sự màu mỡ ấy, cháu cũng biết đấy. Bao nhiêu mồ hôi, xương máu. Năm 2002, bố tôi ở Gia Lai, mất mùa cà phê, nợ nần chồng chất.

• Văn hóa cồng chiêng. Già làng kể, âm thanh ấy… ma mị lắm. Không phải ai cũng hiểu.

Tây Nguyên. Chỉ vậy thôi. Nhưng chứa cả một trời ký ức.

Tại sao có tên Đăk Lăk?

Cháu hỏi sao lại có tên Đắk Lắk hả? Ừ, để chú kể cho cháu nghe nhé. Nghe nói, hồi xưa, vùng đất này người ta gọi là hồ Lắk, đúng rồi, hồ Lắk to đùng luôn ý. Tên Đắk Lắk bắt nguồn từ tiếng Mnông đó, dak là nước hay hồ. Đúng rồi, dak đấy, giống Đạ Tẻh, Đà Lạt hay Đà Nẵng ý. Chắc là thế, chú đọc được ở đâu đó rồi mà giờ quên mất tiêu rồi. Lâu rồi nên chú cũng không nhớ rõ lắm.

• Nguồn gốc: Tiếng Mnông
• Ý nghĩa: “Hồ Lắk” (dak = nước/hồ; lak = tên hồ)
• Từ tương tự: Đạ Tẻh, Đà Lạt, Đà Nẵng (có âm đạ/đà)

À, nhớ rồi, hình như chú đọc trong quyển sách “Văn hóa các dân tộc Tây Nguyên” của tác giả Nguyễn Văn Dương ấy. Chắc chắn là vậy, chú còn nhớ bìa sách màu xanh lá cây nữa. Cái đấy chú đọc lâu lắm rồi, giờ chỉ nhớ mang máng thôi, thông tin chính xác thì cháu cứ tìm hiểu thêm nhé! Chú già rồi trí nhớ kém lắm. Nhưng mà chắc chắn là từ tiếng Mnông thôi, cái này không sai đâu. Hồi đó học bài này khá kỹ.

Đắc lắc ghi như thế nào?

Cháu hỏi Đắk Lắk ghi như nào hả? Ôi dào, chuyện này ông bà mình còn kể suốt ấy. Hồi xưa, người Pháp viết là Darlac, [da:lak] đấy cháu ạ, nghe sang trọng ghê. Giấy tờ thời đó toàn Darlac thôi.

• Viết kiểu Pháp, đúng chuẩn.

Nhưng mà sau 76, nước mình quyết định rồi, gộp Darlac với Quảng Đức thành Đắk Lắk luôn. Tên nghe Việt Nam hơn nhiều đúng không?

• Đổi tên, hợp nhất tỉnh.
• Đắc Lắk bây giờ là vậy đó.

À, mà trước đó, nhiều kiểu viết lắm. Daklak, Dak Lak cũng thấy, lộn xộn thật. Ông ngoại mình kể hồi xưa thấy ghi đủ cả. Đúng là thời đó, chả ai thống nhất được, mỗi nơi một kiểu. Giờ thì ổn rồi, Đắk Lắk thôi. Cái tên Đắc Lắc hiện nay cjính thức nha. Đó là chuyện của mấy chục năm trước rồi. Nhớ hồi đó mình còn bé xíu. Giờ lớn rồi vẫn nhớ. Phải ghi là Đắk Lắk cho chuẩn, đừng để nhầm lẫn nha.