Tại sao lại gọi là bilirubin gián tiếp?

Tên gọi “bilirubin gián tiếp” không phải là một sự mô tả trực tiếp về cấu trúc hoá học hay tính chất vật lý của chất này, mà phản ánh quá trình hình thành và chuyển hoá phức tạp của nó trong cơ thể. Nó không trực tiếp xuất hiện trong máu ở dạng sẵn sàng, mà phải trải qua một chuỗi phản ứng trung gian, gián tiếp, trước khi có thể được đo lường và xác định.

Cụ thể, bilirubin được tạo thành từ sự thoái hoá của hemoglobin, sắc tố chính trong hồng cầu. Sau khi hồng cầu già cỗi bị phá huỷ trong hệ thống võng nội mô, hemoglobin được phân huỷ thành heme và globin. Heme sau đó được chuyển hoá thành biliverdin, rồi tiếp tục được khử thành bilirubin không liên hợp, còn gọi là bilirubin gián tiếp. Đây là dạng bilirubin không tan trong nước, có tính chất độc hại đối với hệ thần kinh trung ương. Vì không tan trong nước, nó không thể tự do lưu thông trong máu mà cần phải liên kết với albumin – một protein vận chuyển trong huyết tương – để được đưa đến gan.

Chính vì sự phụ thuộc vào quá trình trung gian này, vào việc phải liên kết với albumin để vận chuyển, để rồi sau đó tại gan, mới được liên hợp với acid glucuronic và trở thành bilirubin liên hợp (bilirubin trực tiếp), tan trong nước và bài tiết ra ngoài qua mật, mà bilirubin không liên hợp được gọi là bilirubin gián tiếp. Tên gọi này nhấn mạnh sự không trực tiếp, gián tiếp trong quá trình xuất hiện của nó trong máu ở dạng có thể đo lường được, khác hẳn với bilirubin trực tiếp đã được liên hợp và sẵn sàng để thải trừ. Quá trình liên hợp ở gan chính là bước “gián tiếp” quan trọng giúp loại bỏ bilirubin độc hại ra khỏi cơ thể. Do đó, việc gọi nó là “gián tiếp” là một cách phản ánh chính xác quá trình sinh lý phức tạp mà chất này trải qua. Không phải là một sự miêu tả trực tiếp về bản chất hoá học, mà là một sự mô tả về quá trình hình thành và vận chuyển của nó trong cơ thể.