Khuyết tật khác gì tàn tật?

Khuyết tật khác gì tàn tật?

Câu hỏi tưởng chừng đơn giản ấy lại ẩn chứa một sự khác biệt tinh tế, mang ý nghĩa sâu sắc về con người và xã hội. Khuyết tật và tàn tật, mặc dù thường được dùng thay thế nhau, thực chất là hai khái niệm khác biệt, phân biệt ở yếu tố then chốt: môi trường.

Khuyết tật là tình trạng giảm thiểu chức năng do một khiếm khuyết nào đó. Khiếm khuyết này có thể là di truyền, do bệnh tật, hoặc do tai nạn. Nó là một thực thể khách quan, tồn tại độc lập với môi trường. Một người bị khuyết tật về tay có thể do tai nạn hoặc bệnh tật. Bản thân khuyết tật không tự làm nên bất hạnh.

Ngược lại, tàn tật lại là kết quả của sự tương tác giữa khuyết tật và môi trường. Môi trường ở đây không chỉ đơn thuần là vật lý, mà còn bao gồm cả xã hội, văn hóa và chính sách. Một người có khuyết tật về tay nếu không được cung cấp dụng cụ hỗ trợ, không có cơ hội học hỏi và làm việc phù hợp, không được xã hội đón nhận và hỗ trợ, thì họ sẽ lâm vào tình trạng tàn tật. Tình trạng này không chỉ hạn chế khả năng hoạt động của cá nhân mà còn tạo ra sự bất lợi, khó khăn trong giao tiếp, trong học tập và trong việc tham gia vào các hoạt động xã hội.

Nói cách khác, khuyết tật là một đặc điểm cá nhân, một thực tế sinh học hoặc y tế. Còn tàn tật lại là một tình trạng xã hội, một kết quả tiêu cực từ sự tương tác giữa khuyết tật và cách xã hội phản ứng lại nó. Một người có thể có một khuyết tật về vận động nhưng nếu xã hội được thiết kế với các phương tiện hỗ trợ thích hợp, cung cấp môi trường học tập, làm việc thân thiện, người đó không phải chịu tình trạng tàn tật. Ngược lại, một người có sức khỏe bình thường nhưng sống trong một môi trường thiếu cơ sở vật chất, thiếu sự quan tâm, hỗ trợ từ xã hội, họ cũng có thể rơi vào tình trạng tàn tật.

Như vậy, thay vì tập trung vào việc loại trừ người khuyết tật, chúng ta cần thay đổi môi trường sao cho phù hợp. Một xã hội nhân văn là một xã hội hiểu rõ sự khác biệt giữa khuyết tật và tàn tật. Xã hội cần tạo ra cơ chế hỗ trợ, đưa ra các chính sách hợp lý để giúp người khuyết tật phát huy hết khả năng của mình, loại bỏ những rào cản, tạo điều kiện để họ có cuộc sống trọn vẹn và có ý nghĩa. Chỉ khi hiểu và hành động đúng đắn, chúng ta mới có thể hướng đến một xã hội công bằng và bao dung, nơi mà mọi người đều được tôn trọng và có cơ hội phát triển toàn diện.