Ý nghĩa của thời gian bán thải t1/2 là gì?

Thời gian bán thải t1/2 là gì và ý nghĩa của nó?

Dạ Bác, em hiểu thế này nhé. Thời gian bán thải (t1/2) của thuốc, nói nôm na là thời gian để “một nửa” thuốc trong người mình biến mất. Ví dụ như, uống viên thuốc Paracetamol 500mg lúc 8h sáng, thời gian bán thải giả sử là 4 tiếng, thì đến 12h trưa, chỉ còn 250mg trong máu thôi. Đơn giản vậy đó!

Ý nghĩa thì quan trọng lắm ạ. Bác tưởng tượng, mỗi loại thuốc có tốc độ đào thải khác nhau. Biết thời gian bán thải giúp bác sĩ tính liều lượng, khoảng cách giữa các lần uống cho hợp lý, để thuốc phát huy tác dụng tốt nhất mà không gây quá liều. Em nhớ hồi em bị cảm cúm tháng 3 năm ngoái, bác sĩ kê đơn có ghi rõ thời gian bán thải của từng loại thuốc, em uống đúng giờ, mấy hôm sau khỏi liền, khỏe re!

Nói chung, thời gian bán thải là chỉ số quan trọng trong việc điều trị bằng thuốc. Giúp đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị. Em thấy nó giống như cái đồng hồ đếm ngược vậy, giúp theo dõi quá trình thuốc ra khỏi cơ thể mình. Em đọc trên tờ hướng dẫn của huốc kháng sinh Amoxicillin (mấy viên 500mg ấy) thấy ghi thời gian bán thải tầm 1-1,5 giờ. Nhìn qua thì ngắn nhưng chính xác nó cần thiết để bác sĩ điều chỉnh liều lượng.

Thời gian bán thải t1/2 là gì?

Vâng ạ, để em kể Bác nghe…

Thời gian bán thải (t1/2) à, em nhớ hồi học dược, cô giáo giảng mãi mới hiểu. Nó là thời gian để lượng thuốc trong máu mình vơi đi một nửa.

• Kiểu như mình uống viên paracetamol lúc 8h sáng, đến khoảng 12h trưa, lượng thuốc còn lại trong người chỉ bằng nửa lúc ban đầu thôi.

• Quan trọng lắm đó ạ, vì nó quyết định mình cần uống thuốc mấy lần một ngày để giữ thuốc trong người đủ liều trị bệnh.

Em nhớ mãi vụ này vì có lần em bị sốt, ra hiệu thuốc gần nhà mua thuốc. Chị dược sĩ hỏi em có bị bệnh thận không. Em bảo không. Chị ý mới dặn là thuốc này thải trừ qua thận nhiều, ai bị thận yếu thì thời gian bán thải nó kéo dài, dễ bị quá liều. Em thấy sợ quá chừng, từ đó cứ cẩn thận hỏi kỹ dược sĩ mỗi khi mua thuốc.

Thời gian bán thải cơ ý nghĩa gì?

Bác hỏi thời gian bán thải cơ nghĩa là gì à? Thời gian để nồng độ thuốc trong cơ thể giảm một nửa. Thuốc trong máu cũng vậy.

• Ví dụ thuốc bán thải 4 tiếng: Sau 4 tiếng, còn 50%. 8 tiếng, còn 25%. Như kiểu chia đôi liên tục. Em hay hình dung như chơi bài úp, mỗi vòng mất một nửa.

Em nhớ năm lớp 12 học Sinh, có bài tập tính toán kiểu này. Cái này quan trọng lắm, liên quan đến liều dùng với cả tác dụng phụ. Uống thuốc quá gần nhau thì nồng độ cao quá, mà lâu quá thì lại hết tác dụng. Hồi đó em hay nhầm mấy bài toán này, giờ nghĩ lại tấy mình ngố thật. Mà thôi, chuyện cũ rồi.

Thế nào là chu kỳ gan ruột?

Dạ Bác, em hiểu rồi ạ! Chu kỳ gan ruột ấy à? Nói đơn giản là thế này nhé: Thuốc vào người, gan nó lọc, thải qua nước tiểu, qua phân cũng có. Nhưng mà, có một số loại thuốc láu cá lắm! Nó qua mật, xuống ruột non, rồi lại bị ruột nó “hô biến” một tí, sau đó đi đường tĩnh mạch cửa, lại về gan. Như kiểu vòng tuần hoàn ấy, quay vòng vòng hoài. Em thấy buồn cười không? Haha!

Vì thế thuốc tồn tại lâu hơn trong cơ thể. Lâu lắm cơ! Ví dụ như mấy loại thuốc Bác kể, Cloramphenicol, Tetracyclin, Morphin, Quinine, Sulfamid chậm… đều thuộc dạng này. Em nhớ hồi học đại học, thầy em giảng kỹ lắm, ghi chép đầy vở luôn. Giờ nghĩ lại vẫn thấy thú vị. Đúng là cơ thể mình phức tạp thiệt!

• Thuốc được gan chuyển hóa
• Thải trừ qua nước tiểu và phân
• Một số thuốc lại theo đường mật xuống ruột
• Ruột hấp thu lại rồi qua tĩnh mạch cửa về gan
• Tạo chu kỳ gan ruột, kéo dài thời gian tồn tại của thuốc
• Ví dụ: Cloramphenicol, Tetracyclin, Morphin, Quinine, Sulfamid chậm

Em còn nhớ có bài tập tính toán liều thuốc dựa trên chu kỳ gan ruột này nữa. Mệt muốn chết! Nhưng mà học xong rồi cũng thấy hay hay. Giờ làm việc rồi, cũng ít khi dùng đến kiến thức đó lắm. Chỉ nhớ mang máng thôi. Haha! Em đang làm ở bệnh viện X đấy ạ.

Sau khoảng thời gian bằng bao nhiêu thì nồng độ thuốc trong máu đạt trạng thái ổn định?

Dạ Bác, em nhớ là… 5 lần t á! T là gì ấy nhỉ? À, khoảng cách giữa các lần dùng thuốc. Tức là nếu mình uống thuốc cách 6 tiếng thì t = 6 tiếng. Vậy thì 5 lần t là 30 tiếng, đúng không? Đến 30 tiếng là ổn định rồi. Ôi trời, hôm qua em còn phải tính toán cái này cho bệnh nhân bị rối loạn nhịp tim đấy. Mệt muốn chết.

• 5 lần t: Nồng độ thuốc ổn định.
• 7 lần t: Thuốc thải trừ hoàn toàn. Chắc chắn luôn. Giáo trình ghi rõ ràng mà.

Nhưng mà… em cũng thấy nhiều trường hợp khác nhau lắm. Tuỳ thuốc, tuỳ người nữa chứ. Ví dụ như thuốc lợi tiểu, người này cần liều cao, người kia liều thấp, tốc độ bài tiết cũng khác. Cái này chỉ là thông tin tham khảo thôi nha Bác. Không áp dụng cứng nhắc được đâu. Em đọc thêm tài liệu thấy nói đến yếu tố hấp thu, chuyển hoá, bài tiết nữa… rắc rối lắm.

Em thấy trên bảng ghi thế, nhưng thực tế phức tạp hơn nhiều. Cái này em học năm 2 rồi, giờ nhớ mang máng lắm. Giờ phải tra lại giáo trình mới nhớ được. Mà… hôm nay em phải đi khám răng nữa. Hẹn khám 10h, giờ đã 9h45 rồi. Chết rồi, trễ mất.

Thời gian đạt trạng thái ổn định: 5 lần t Thời gian thải trừ hoàn toàn: 7 lần t

Nửa đời thải trừ là gì?

Bác hỏi nửa đời thải trừ? Thời gian để nồng độ thuốc trong máu giảm một nửa. Ví dụ, nửa đời thải trừ của caffeine khoảng 5 tiếng. Nghĩa là sau 5 tiếng, lượng caffeine trong máu Bác chỉ còn một nửa so với lúc mới uống.

• Lưu ý: Đây là nói về huyết tương, phần lỏng của máu.
• Ảnh hưởng: Nửa đời thải trừ ảnh hưởng đến liều dùng và tần suất dùng thuốc.
• Chuyển hoá đầu tiên: Thuốc có thể bị chuyển hoá ở ruột hoặc gan trước khi vào máu. Ví dụ như propranolol.
• Cá nhân em: Hồi học dược lý, em nhớ thầy hay hỏi về cái này. Khó nhằn phết. Giờ thì ngon rồi.