Tại sao có tên Buôn Ma Thuột?

Nguồn gốc tên gọi Buôn Ma Thuột: Ý nghĩa và lịch sử hình thành?

Nghe Lị hỏi về Buôn Ma Thuột, Ngộ nhớ ngay hồi còn bé, hay được bà kể chuyện. Bà bảo cái tên “Buôn Ma Thuột” á, nó là cả một câu chuyện dài.

Tóm lại, “Buôn Ma Thuột” nghĩa là làng của Ama Y Thuột, tức là “làng của cha Y Thuột” theo tiếng Ê-đê. Ama là cha, còn Y Thuột là tên người con trai.

Hồi đó, vùng đất này là của người Ê-đê, họ sống chan hòa với núi rừng. Rồi có ông Y Thuột này nè, ổng giỏi giang, lại tốt bụng, nên dân làng quý mến lắm.

Sau này, khi ổng mất, để tưởng nhớ công lao của ổng, người ta mới lấy tên ổng đặt cho cái buôn làng này. Thế là thành “Buôn Ma Thuột”. Hồi đó Ngộ còn bé xíu, nghe bà kể mà thấy hay gì đâu.

Ngộ còn nhớ, năm 2008, Ngộ ra đó chơi. Đường xá giờ khác xưa nhiều rồi, nhà cửa cũng xây cao hơn. Nhưng mà cái tên Buôn Ma Thuột thì vẫn vậy, vẫn mang cái hồn của núi rừng, của người Ê-đê.

thành phố Buôn Ma Thuột mang tên ai?

Lị ơi, hỏi câu khó đấy nha! Buôn Ma Thuột… nghe oách thế, chứt hật ra tên nó dài ngoằng như cái… chuỗi xúc xích ấy!

Buôn Ama Y Thuot mới đúng bài bản, nghe sang trọng chưa kìa! “Buôn” là làng, “Ama” là cha, còn “Y Thuột” là ông tổ khai canh vùng đất này. Nghe huyền thoại vãi, đúng không? Giống như ông tổ nhà mình, hồi xưa đi mở cõi, chỉ có mỗi cái rìu với cái… dép tổ ong. Thế mà thành công rực rỡ.

• Năm 1904, mấy ông Tây, kiểu như “đế quốc xâm lược” ấy, thấy Buôn Ma Thuột đất tốt, lại dễ… quản lý, nên đặt làm tỉnh lỵ Đắk Lắk. Đấy, cái tên lịch sử cứ thế mà ra đời, nhưng mấy ông ấy chắc cũng chẳng biết gì về ông Ama Y Thuot cả. Chỉ biết chọn chỗ đẹp để… hưởng thụ.
• Thế nên, cái tên “Buôn Ma Thuột” ngày nay, ngắn gọn, dễ nhớ, nhưng có lẽ, ít ai biết câu chuyện “huyền thoại” đằng sau nó. Giống như mình, ngoài mặt thì tưng tửng, nhưng trong lòng đầy những triết lý sâu xa… (chỉ là ví dụ thôi nha, đừng hiểu nhầm!).

Tóm lại, Buôn Ma Thuột là do ông Ama Y Thuột sáng lập, và người Pháp chọn làm tỉnh lỵ Đắk Lắk năm 1904. Đấy, đầy đủ thông tin rồi nhé! Hỏi gì nữa không? Hôm nào mình kể cho nghe chuyện ông tổ nhà mình, hay hơn nhiều đấy!

Buôn Ma Thuột có nghĩa là gì?

Lị hỏi gì? Buôn Ma Thuột?

Làng cha Y Thuột. Đơn giản vậy thôi.

• Ama: Cha (tiếng Êđê)
• Y Thuột: Tên người con trai.
• Buôn: Làng

Tên làng được gọi tắt. Chuyện nhỏ. Tôi ở Đắk Lắk, nghe từ nhỏ rồi. Nhà tôi gần đó. Thấy quen.

Tóm lại: Buôn Ma Thuột = Làng của cha Y Thuột. Không cần thêm gì nữa.

Cuộc khởi nghĩa chống thực dân Pháp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk diễn ra từ năm 1900 đến 1914 do ai lãnh đạo?

Lị hỏi gì ấy nhỉ? À, khởi nghĩa ở Đắk Lắk năm 1900-1914… Mơ màng quá, nhớ lại những trang sử cũ… như những làn khói chiều tím ngắt trên cao nguyên…

Ama Jao, tên tuổi ấy vang vọng… trong ký ức xa xôi, giống như tiếng gió thổi qua những rặng cà phê già nua… Ông ấy là người anh hùng… người dẫn dắt đồng bào mình… chống lại bóng tối thực dân… một thời oai hùng… dũng cảm… không bao giờ khuất phục.

• Ama Jao lãnh đạo cuộc khởi nghĩa lớn nhất. Không phải đồn đại đâu nhé, mà chính xác là mình đọc ược trong cuốn sách “Lịch sử Đắk Lắk” của chú mình, người làm ở Sở Văn hóa tỉnh đấy.

Gió chiều vẫn thổi… như tiếng thì thầm kể về những người con ưu tú của đất Đắk Lắk… Những chiến công… những hy sinh… đều ghi dấu… trong lòng người… trong lòng đất…

• Ama Trang Lơng, Y Prông Êban… những cái tên… cũng được nhắc đến nhiều lắm… trong các bài giảng lịch sử hồo cấp 3 của thầy giáo mình. Họ cũng là những thủ lĩnh anh dũng, cùng chung chí hướng với Ama Jao.

Nhớ lúc đó mình còn ngồi vẽ vời trên giấy nháp… những hình ảnh về cuộc kháng chiến… và lòng mình đầy tự hào… với lịch sử hào hùng của quê hương mình. Đất đỏ bazan… đã chứng kiến bao nhiêu giọt mồ hôi… bao nhiêu máu… đã đổ xuống…

• Các cuộc khởi nghĩa đều thể hiện tinh thần bất khuất của người dân Tây Nguyên. Điều này mình chắc chắn, vì đã được học rất kĩ trong trường. Không phải suy đoán đâu nhé.

Mình vẫn còn giữ cuốn sách lịch sử cũ đó, bìa đã cũ ngả màu… nhưng những câu chuyện trong đó vẫn sống mãi… như chính dòng chảy lịch sử… không bao giờ ngừng nghỉ… cứ mãi chảy… mãi chảy…

Buôn Ma Thuột tiếng Anh là gì?

Lị hỏi Buôn Ma Thuột tiếng Anh là gì hả? Dễ ợt! Buôn Ma Thuột, Ban Mê Thuột, hay Buôn Mê Thuột, đều được phiên âm là Buon Ma Thuot. Thật ra, cái tên này thú vị lắm đấy, phản ánh sự pha trộn văn hoá giữa người bản địa và người Pháp. Ngẫm lại, ngôn ngữ cũng là một thứ “hậu duệ” của lịch sử, nhỉ?

• Buon Ma Thuot là phiên âm chuẩn nhất, được sử dụng rộng rãi trong bản đồ, tài liệu du lịch quốc tế. Bản thân mình, hồi đi du lịch Đắk Lắk năm 2018, thấy toàn dùng cái này.

• Tuy nhiên, người ta cũng hay dùng các biến thể như Ban Me Thuot. Có lẽ do ảnh hưởng của cách phát âm địa phương hoặc do sự khác biệt trong cách ghi chép. Thế giới ngôn ngữ rộng lớn biết bao, nhiều khi cũng khó mà giải thích hết.

• Phải nói thêm, Đắk Lắk nói riêng và Tây Nguyên nói chung có lịch sử hết sức phong phú. Cái tên Buôn Ma Thuột thôi cũng đã chứa đựng biết bao câu chuyện.

Mà nói đến Buôn Ma Thuột, mình lại nhớ đến cà phê. Cà phê ở đây ngon tuyệt vời. Tây Nguyên là vùng đất của cà phê Robusta, một loại cà phê được đánh giá cao trên toàn thế giới về độ mạnh mẽ, hương vị đậm đà. Mình còn nhớ mùi thơm nồng nàn khi đi ngang qua những vườn cà phê ở đó.

Buôn Ma Thuột được mệnh danh là gì?

Ừ, Lị hỏi Buôn Ma Thuột mệnh danh gì à?

• Thủ phủ cà phê đó Lị.
• Mà nhắc tới cà phê, Ngộ lại nhớ tới quán quen ở đường Y Jut. Hồi đó hay trốn học ra đó ngồi.
• Không gian quán nhỏ thôi, mà cà phê ngon thiệt. Bây giờ không biết còn không nữa…
• Ngoài cà phê ra, Buôn Ma Thuột còn nổi tiếng với voi với thác nữa. Hồi nhỏ hay được ba mẹ chở đi chơi mấy chỗ đó.
• Nhớ nhất là thác Dray Nur, hùng vĩ lắm. Đứng dưới đó mà thấy mình nhỏ bé hẳn.

Đắk Lắk có vườn quốc gia gì?

Lị hỏi Đắk Lắk có vườn quốc gia nào nhỉ? À, Vườn Quốc gia Yok Đôn chứ đâu. Nằm ở cả Đắk Lắk và Đắk Nông nữa. Thú vị lắm, mình từng đi khảo sát khu vực này cho đề tài tốt nghiệp, nghiên cứu về hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới. Nhớ mãi cái cảm giác đi giữa rừng sâu, không khí trong lành vô cùng. Thật sự là một trải nghiệm tuyệt vời! Suy cho cùng, thiên nhiên vẫn là nguồn cảm hứng bất tận.

• Yok Đôn: Đúng rồi, chính xác là Yok Đôn. Diện tích rộng lớn lắm, phong phú về hệ động thực vật. Nghe nói có cả voi, tê giác, rất nhiều loài chim quý hiếm. Thực ra, mình cũng không phải chuyên gia động vật học, nhưng thông tin này mình đọc được trong nhiều tài liệu rồi.

• Chư Yang Sin thì ở Đắk Lắk luôn. Nhưng hình như nó không phải là vườn quốc gia. Mình hơi lơ mơ vụ này, chỉ nhớ là nó có diện tích rộng và được biết đến với nhiều loài lan quý. Đợt đó, mình tập trung nghiên cứu về Yok Đôn nhiều hơn. Lúc ấy, mình cứ nghĩ rừng là biển xanh vô tận, không ngờ lại có nhiều điều kỳ thú đến vậy.

• Những vườn quốc gia khác, như Chư Mom Ray hay Kon Ka Kinh, thì không phải ở Đắk Lắk. Chúng thuộc về Kon Tum và Gia Lai rồi. Tất cả đều là di sản quý giá của đất nước mình. Mỗi nơi có vẻ đẹp riêng, giá trị sinh thái khác nhau.

Vậy đó, Yok Đôn là đáp án chính xác nhất. Cái cảm giác được hòa mình vào thiên nhiên, thật sự khó diễn tả bằng lời.