Thời nhà Mạc, tên gọi của vùng đất Quảng Ninh hiện nay là gì?

Thời nhà Mạc (1527-1779), vùng đất ngày nay là tỉnh Quảng Ninh không sở hữu một tên gọi hành chính thống nhất và chính thức như ta vẫn quen thuộc hiện nay. Khác với cách chia cắt hành chính rõ ràng và tập trung như thời hiện đại, hệ thống quản lý thời phong kiến thường mang tính phân cấp nhiều tầng nấc, phức tạp và dễ thay đổi theo các quyết định của triều đình. Vì vậy, để tìm ra một tên gọi duy nhất cho vùng đất Quảng Ninh trong giai đoạn lịch sử này là một việc làm khó khăn, đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng và tổng hợp từ nhiều nguồn tư liệu khác nhau.

Thay vì một tên gọi riêng biệt, vùng đất Quảng Ninh thời Mạc được bao hàm trong phạm vi quản lý của các châu, huyện thuộc các phủ lớn hơn. Những đơn vị hành chính này không cố định và thường xuyên được điều chỉnh, sát nhập hay tách rời tùy theo chiến lược quản lý, sự phát triển kinh tế cũng như biến động chính trị của triều đình. Một huyện có thể thuộc phủ này vào thời điểm này, nhưng lại chuyển sang phủ khác vào thời điểm khác, tạo ra sự phức tạp trong việc xác định ranh giới và tên gọi chính xác. Sự thiếu vắng một hệ thống bản đồ hành chính toàn diện, chính xác và được lưu giữ đầy đủ cũng góp phần làm khó khăn cho công cuộc tìm hiểu này. Những bản đồ còn sót lại thường mang tính chất sơ lược, thiếu chi tiết hoặc có sự sai lệch về mặt địa lý, đòi hỏi người nghiên cứu phải có kiến thức sâu rộng và khả năng phân tích, so sánh tài liệu một cách tỉ mỉ.

Do đó, việc xác định tên gọi của Quảng Ninh thời Mạc không thể dựa trên một nguồn tư liệu duy nhất. Cần phải tham khảo nhiều nguồn, trong đó nguồn tư liệu địa phương đóng vai trò quan trọng. Những văn bia, sắc phong, bia đá, thư tịch địa phương còn lưu giữ có thể cung cấp những thông tin quý giá về sự tồn tại và hoạt động của các đơn vị hành chính nhỏ hơn nằm trong vùng đất Quảng Ninh hiện nay. Tuy nhiên, tính chính xác của các nguồn này cũng cần được kiểm chứng kỹ lưỡng, đối chiếu với các nguồn khác để tránh những sai lệch do thời gian, sự chép sai hoặc diễn giải chủ quan gây ra. Việc đối chiếu với các bản đồ cổ, dù không đầy đủ, vẫn là một công cụ hữu ích để hình dung được vị trí tương đối của các châu, huyện thuộc vùng này.

Tóm lại, không thể khẳng định một tên gọi chính thức duy nhất cho vùng đất Quảng Ninh trong thời nhà Mạc. Vùng đất này được quản lý thông qua hệ thống châu, huyện thuộc các phủ lớn hơn, thay đổi tùy theo sự điều chỉnh hành chính của triều đình. Việc xác định cụ thể tên gọi của các đơn vị hành chính này đòi hỏi công việc nghiên cứu sâu rộng, dựa trên sự tổng hợp nhiều nguồn tư liệu địa phương và đối chiếu với các bản đồ cổ, và chắc chắn vẫn là một đề tài nghiên cứu đầy thách thức đối với các nhà sử học. Sự thiếu thống nhất trong hệ thống hành chính thời bấy giờ chính là rào cản lớn nhất trong việc tìm ra câu trả lời chính xác cho câu hỏi này.