Cảnh sát ngày xưa gọi là gì?

Từ Cơ Binh Đến Cảnh Sát: Hành Trình Thay Đổi Của Lực Lượng Trị An Qua Các Thời Kỳ Ở Việt Nam

Thuật ngữ cảnh sát đã trở nên quá đỗi quen thuộc với chúng ta ngày nay, gắn liền với hình ảnh những người giữ gìn trật tự an ninh, bảo vệ cuộc sống bình yên cho xã hội. Tuy nhiên, ít ai biết rằng danh xưng này chỉ mới xuất hiện tương đối muộn trong lịch sử Việt Nam. Vậy trước kia, lực lượng đảm nhiệm chức năng tương tự như cảnh sát ngày nay được gọi là gì? Câu trả lời không hề đơn giản, bởi nó phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, từ thời kỳ lịch sử, địa phương, cho đến chức năng và cấp bậc cụ thể của từng nhóm người.

Thời phong kiến, khái niệm về một lực lượng chuyên trách duy trì trật tự an ninh chưa thực sự rõ ràng. Nhiệm vụ này thường được giao cho quân đội hoặc các quan lại địa phương. Trong quân đội, có thể kể đến cơ binh, lực lượng chuyên trách tuần tra, canh gác, bắt giữ tội phạm. Cơ binh có thể được xem là một trong những tiền thân gần nhất với cảnh sát ngày nay. Tuy nhiên, chức năng của họ không chỉ giới hạn ở việc giữ gìn an ninh, mà còn tham gia vào các hoạt động quân sự khác.

Ở cấp địa phương, việc duy trì trật tự thường do các quan lại như lý trưởng, xã trưởng, cùng với lực lượng dân binh đảm nhiệm. Họ chịu trách nhiệm giải quyết các tranh chấp, xử lý các vi phạm nhỏ trong cộng đồng. Tùy theo từng vùng, những người này có thể được gọi bằng những tên gọi khác nhau, phản ánh tính đa dạng trong cấu trúc hành chính của xã hội phong kiến.

Sang thời Pháp thuộc, bộ máy hành chính và lực lượng trị an được tổ chức lại theo mô hình của Pháp. Thuật ngữ ô-tô (phiên âm từ autorité) xuất hiện, dùng để chỉ chung các lực lượng có quyền hành, bao gồm cả cảnh sát. Tuy nhiên, cách gọi này khá chung chung, chưa thể hiện được tính chuyên trách của lực lượng cảnh sát. Bên cạnh đó, vẫn tồn tại những tên gọi khác nhau tùy theo chức năng cụ thể, ví dụ như lính mã tà (gendarmerie), lính kín (sûreté),… Sự đa dạng này tạo nên một bức tranh phức tạp về hệ thống an ninh thời kỳ này, đòi hỏi sự tìm hiểu kỹ lưỡng để có thể phân biệt chính xác chức năng và thẩm quyền của từng lực lượng.

Việc sử dụng thuật ngữ cảnh sát như một danh xưng chính thức chỉ thực sự phổ biến sau khi Việt Nam giành được độc lập. Đây là một phần trong nỗ lực xây dựng một nhà nước hiện đại, với hệ thống pháp luật và lực lượng thực thi pháp luật chuyên nghiệp. Thuật ngữ cảnh sát được sử dụng để thống nhất cách gọi, tạo sự rõ ràng trong chức năng và nhiệm vụ của lực lượng này.

Như vậy, hành trình từ cơ binh, ô-tô đến cảnh sát không chỉ đơn thuần là sự thay đổi về mặt ngôn ngữ, mà còn phản ánh sự phát triển và hoàn thiện của hệ thống an ninh, trật tự xã hội qua các thời kỳ lịch sử. Để hiểu rõ hơn về lực lượng đảm nhiệm chức năng tương tự như cảnh sát trong từng giai đoạn cụ thể, chúng ta cần phải nghiên cứu sâu hơn vào bối cảnh lịch sử, văn hóa, chính trị, xã hội của thời kỳ đó. Việc tra cứu các nguồn tư liệu lịch sử, các văn bản pháp luật cũ, cũng như các công trình nghiên cứu chuyên sâu là vô cùng cần thiết để có được cái nhìn chính xác và toàn diện. Chính sự tìm tòi, khám phá này sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá trình hình thành và phát triển của lực lượng cảnh sát, cũng như vai trò quan trọng của họ trong việc duy trì an ninh, trật tự xã hội. Từ đó, chúng ta có thể trân trọng hơn những nỗ lực và đóng góp của lực lượng cảnh sát trong việc bảo vệ cuộc sống bình yên cho cộng đồng.