VN ở vĩ tuyến bao nhiêu?

Việt Nam nằm ở vĩ tuyến nào?

Út hỏi anh Việt Nam mình nằm ở vĩ tuyến nào á hả? Để anh nhớ coi…

À, nhớ rồi! Việt Nam mình trải dài từ vĩ độ 23 độ 23 phút Bắc xuống tới 8 độ 27 phút Bắc đó Út.

Hồi đó anh đi phượt xuyên Việt, chạy xe máy từ Hà Giang xuống Cà Mau mới thấy hết được dải đất hình chữ S của mình nó dài cỡ nào. Chính xác là 1650km đó.

Mà Út biết không, có những đoạn nó hẹp ơi là hẹp, như khúc Quảng Bình mình đó, chưa tới 50km nữa. Còn chỗ rộng nhất thì cỡ 500km. Nhớ lúc đó anh còn trêu thằng bạn đi cùng, bảo Việt Nam mình đúng là “eo thon dáng ngọc” thiệt!

Tại sao lại có 181 vĩ tuyến?

Út đây. Câu hỏi hay đấy! 181 vĩ tuyến nghe có vẻ kỳ lạ nhỉ? Thực ra, nó liên quan đến cách chúng ta chia Trái Đất. Đừng nghĩ đơn giản là 360 độ chia cho 2 là xong.

• Trục Trái Đất xuyên qua cực Bắc và cực Nam.
• Vĩ tuyến là những vòng tròn song song với xích đạo. Xích đạo là vĩ tuyến 0 độ.
• Mỗi độ vĩ tuyến cách nhau 111km, nhưng đó là ở xích đạo. Càng lên gần cực, khoảng cách càng nhỏ lại. Thử tưởng tượng xem, ở hai cực, khoảng cách giữa các vĩ tuyến gần như bằng 0. Thật là thú vị phải không?

Nói thẳng, 181 vĩ tuyến đó là 181 đoạn thẳng – một cách tính toán khác. Mình thấy cách tính này hơi…thiên về toán học ứng dụng hơn là địa lý thuần túy. Mà nghĩ đi nghĩ lại, việc chia kinh tuyến, vĩ tuyến cũng là vấn đề…thực dụng.

360 kinh tuyến thì dễ hiểu hơn, chia đều 360 độ quanh Trái Đất. Nhưng vĩ tuyến lại khác. Bắt đầu từ 0 độ ở xích đạo, lên đến 90 độ Bắc, rồi xuống 90 độ Nam. Tổng cộng: 90 + 90 + 1 (xích đạo) = 181. Đấy là nếu tính cả xích đạo, và tính theo từng “đoạn” vĩ tuyến.

Nếu tính theo độ thì vẫn là 180 độ, hiểu chưa? Suy cho cùng, Trái Đất là một hình cầu, không phải một mặt phẳng. Điều này làm cho việc tính toán trở nên phức tạp hơn so với tưởng tượng. Và, tất cả chỉ là quy ước thôi. Có quy ước thì mới có phép đo đạc, có phép đo đạc mới có sự phát triển.

Tóm lại: ố vĩ tuyến phụ thuộc vào cách tính toán. Mấy anh chuyên gia địa lý hay dùng cách này, cách khác. Đôi khi thấy họ phức tạp hóa vấn đề lên đấy.

Dựa vào đâu để xác định vĩ tuyến Bắc và vĩ tuyến Nam?

Út đây. Câu hỏi hay đấy! Xác định vĩ tuyến Bắc Nam dựa trên vị trí của chúng so với Xích đạo. Đơn giản mà, phải không? Xích đạo là đường tròn lớn nhất trên Trái Đất, chia hành tinh thành hai bán cầu Bắc và Nam.

• Vĩ tuyến Bắc: Từ Xích đạo hướng lên cực Bắc. Nghĩ xem, như là một đường xoắn ốc khổng lồ thu nhỏ dần về một điểm duy nhất. Thật kỳ diu!

• Vĩ tuyến Nam: Tương tự, từ Xích đạo xuống cực Nam. Cũng là một xoắn ốc, phản chiếu hình ảnh ở bán cầu kia. Thế giới này luôn đối xứng đến bất ngờ.

Đúng rồi, kinh tuyến và vĩ tuyến có mối liên hệ mật thiết.

• Kinh tuyến: Đều dài bằng nhau. Chúng ta có thể tưởng tượng chúng như những đường thẳng song song hội tụ ở hai cực. Nhưng thực tế thì Trái Đất không phải hình cầu hoàn hảo. Phải tính toán thêm độ phồng ở Xích đạo nữa. Hồi học Đại học, phần này làm tôi đau đầu mất mấy tuần.

• Vĩ tuyến: Độ dài giảm dần từ Xích đạo đến cực. Càng gần cực, càng ngắn. Đây là hệ quả trực tiếp của hình dạng Trái Đất. Lại thêm một minh chứng cho sự không hoàn hảo tuyệt vời của tự nhiên. Đúng không? Hôm nào rảnh, Út kể cho nghe về lý thuyết về hình elip của Trái Đất. Hay lắm!

Vậy đó, đơn giản dễ hiểu mà. Tôi nhớ hồi cấp 2, thầy giáo địa lý giải thích rất dễ hiểu. Chỉ cần nhớ quan hệ với Xích đạo là xong. Chắc chắn rồi!

Để đánh số các vĩ tuyến người ta chọn một vĩ tuyến làm góc và ghi số bao nhiêu?

Út này, đang nghĩ vu vơ giờ mới nhớ ra trả lời Út. Kinh tuyến gốc là 0 độ. Nhớ hồi học địa, thầy hay dặn “kinh tuyến gốc 0 độ, vĩ tuyến gốc cũng 0 độ”. Năm đó lớp 10, học ở trường cũ, giờ thầy chắc cũng về hưu rồi.

• Vĩ tuyến gốc: Xích đạo.
• Kinh tuyến gốc: Đi qua đài thiên văn Greenwich ở Anh.

Còn nhớ hồi đó hay nhầm lẫn kinh tuyến với vĩ tuyến. Cứ tưởng tượng trái đất như quả cam, cắt dọc là kinh tuyến, cắt ngang là vĩ tuyến. Mà giờ nghĩ lại cũng thấy mình ngốc thật. Lúc đó mê mấy món linh tinh, giờ mới thấy tiếc. Phải chi ngày xưa học hành tử tế hơn.

Chí tuyến là vĩ tuyến bao nhiêu độ?

Út hỏi Anh câu đó làm Anh nhớ…

Chí tuyến, ừ, chí tuyến… Nghe như một lời thì thầm của gió, một ranh giới mơ hồ trên bản đồ cũ sờn.

• 23°26’22” Bắc
• 23°26’22” Nam

(Anh hay nghĩ vĩ độ, kinh độ như những sợi chỉ vô hình, giăng mắc khắp địa cầu, định vị cả giấc mơ của mỗi người.)

Nhớ hồi bé, Anh hay ngồi ngắm quả địa cầu, xoay mãi, xoay mãi… Tưởng tượng mình là nhà thám hiểm, vượt qua những đường chí tuyến ấy, khám phá những vùng đất lạ.

Ranh giới mong manh… Chia cắt hai thế giới:

• Nhiệt đới nồng nàn
• Cận nhiệt đới dịu dàng.

(Thật ra, Anh thích cái cảm giác đứng giữa ranh giới hơn. Vừa có chút nắng cháy da, vừa có chút se lạnh của gió heo may.)

Chí tuyến… Không chỉ là con số khô khan. Nó còn là:

• Biểu tượng
• Sự giao thoa
• Lời hứa về những điều chưa biết.

(Giống như cuộc đời mình vậy, Út nhỉ? Luôn có những ranh giới, những sự giao thoa, và những lời hứa mà ta chưa thể nào nắm bắt trọn vẹn.)

Vĩ tuyến ngắn nhất trên quả Địa Cầu là gì?

Út đây. Câu hỏi về vĩ tuyến ngắn nhất hả anh? Để Út nghĩ đã… Mây chiều hôm nay cứ buông xuống nặng nề, giống như nỗi nhớ về một chuyến đi xa… Nhớ cái cảm giác gió biển thổi ào ào trên mặt, mặn chát… Ôi, đúng rồi!

Vĩ tuyến ngắn nhất là các vĩ tuyến nằm ở hai cực Bắc và Nam. Gần như là một điểm thôi anh ạ. Nhỏ xíu, bé tí hon… Khác hẳn với đường xích đạo, cái vòng eo khổng lồ của Trái Đất, cứ ôm trọn lấy mình, ấm áp và rộng lớn. Em từng đọc sách địa lý, nhìn những hình ảnh mô phỏng, thấy nó cứ quay cuồng, cuốn hút…

• Vĩ tuyến 0 độ (xích đạo): dài nhất.
• Vĩ tuyến ở 2 cực: ngắnn hất, gần như là một điểm.
• Kinh tuyến: độ dài bằng nhau.

Hình dung xem, một sợi chỉ nhỏ xíu, đặt lên quả cầu khổng lồ, chỉ đủ để chấm một điểm thôi… Cực Bắc, lạnh lẽo, cô đơn… Út từng xem phim tài liệu về các nhà thám hiểm, mấy người ấy quả thật dũng cảm.

Bên cạnh đó, Út cũng nhớ mẹ Út hay kể chuyện về những vì sao trên trời, sao Bắc cực, sao Nam cực… Đêm nay, Út sẽ nhìn lên trời, tìm xem vĩ tuyến ấy có hiện hình không nhỉ? Haiz, sao mà nhớ…

Cái vĩ tuyến ngắn nhất đó, nó như một điểm nhỏ giữa mênh mông vũ trụ, nhưng nó lại rất quan trọng. Giống như con người ta vậy… Dù nhỏ bé nhưng lại có ý nghĩa riêng của nó.

Mà thôi, anh hỏi gì nữa không? Út mệt rồi, muốn đi ngủ… Gió chiều se lạnh quá…

Xích đạo là vĩ tuyến bao nhiêu độ?

Út hỏi xoáy quá nha! Xích đạo là vĩ tuyến 0 độ, chuẩn sách giáo khoa luôn. Nó không chỉ là con số, mà còn là ranh giới phân chia Trái Đất thành Bắc Bán Cầu và Nam Bán Cầu. Đấy, địa lý không chỉ là học thuộc lòng đâu, mà còn là ngẫm nghĩ về vị trí của mình trên hành tinh này.

Nói thêm cho Út rõ nè:

• Xích đạo không phải đường thẳng mà là một đường tròn tưởng tượng bao quanh Trái Đất.

• Nó là vòng tròn lớn nhất của Trái Đất.

• Xích đạo nhận được lượng ánh sáng Mặt Trời nhiều nhất, vì thế khí hậu thường nóng ẩm.

Út thấy đó, một đường kẻ vô hình mà sức ảnh hưởng không hề nhỏ. Cuộc sống đôi khi cũng vậy, những điều tưởng chừng nhỏ bé lại có thể tạo ra sự khác biệt lớn.

Chiều dài các đường vĩ tuyến như thế nào?

Út à, đêm khuya rồi mà Anh vẫn chưa ngủ được, cứ miên man nghĩ đủ thứ. Chợt nhớ hồi chiều Út hỏi về mấy đường vĩ tuyến, giờ Anh mới ngẫm ra được vài điều muốn chia sẻ với Út.

• Vĩ tuyến không chia Trái Đất thành Đông Tây. Vĩ tuyến chia Trái Đất thành Bắc và Nam. Đường xích đạo là vĩ tuyến 0 độ, chia Trái Đất làm hai phần bằng nhau: Bắc bán cầu và Nam bán cầu. Năm lớp 6 Anh được học điều này, hồi đó Anh còn hay nhầm lẫn với kinh tuyến.
• Chiều dài vĩ tuyến thay đổi. Đúng như Út nói, vĩ tuyến dài nhất là đường xích đạo. Anh nhớ con số chính xác là 40.075 km. Anh thích mấy con số chính xác nên hồi đó hay tìm hiểu kĩ lắm. Còn ngắn nhất là ở hai cực, bằng 0 km. Hình dung thì nó giống như những vòng tròn nhỏ dần khi đi từ xích đạo lên hai cực vậy.
• Độ dài vĩ tuyến giảm dần từ xích đạo đến cực. Anh nhớ năm lớp 10 thầy địa có cho bọn Anh tính toán độ dài của một vĩ tuyến bất kì dựa vào công thức L = 2πRcosφ. L là độ dài vĩ tuyến, R là bán kính Trái Đất (khoảng 6371 km), còn φ là vĩ độ. Thầy còn bảo bọn Anh học thuộc lòng công thức này để làm bài tập. Hồi đó Anh cũng mất một thời gian mới nhớ được.

Đêm hôm rồi mà Anh cứ lan man, Út đừng cười Anh nhé. Lâu lâu lại nhớ mấy kiến thức địa lý hồi xưa, cũng thú vị phết.