Kinh vĩ tuyến được quy ước như thế nào?

Kinh tuyến, vĩ tuyến được quy ước ra sao?

Kinh tuyến gốc 0 độ đi qua đài thiên văn Greenwich, London. Kinh tuyến khác đo từ 0 đến 180 độ đông tây. Vĩ tuyến gốc 0 độ là xích đạo, chia Trái Đất hai bán cầu. Vĩ tuyến khác đo 0 đến 90 độ bắc nam. Tạo thành lưới tọa độ xác định vị trí.

Mày hỏi kinh vĩ tuyến quy ước thế nào hả? Tao nói cho mày nghe này. Kinh tuyến gốc á, nó nằm chình ình ở cái đài thiên văn Greenwich bên London. Hồi tao đi Anh năm 2018, tao còn ghé qua đấy. Vé vào cửa hình như tầm 7 bảng. Cái đài này trông cũng cổ kính lắm.

Còn kinh tuyến khác thì tính từ cái gốc đó, đông âty mỗi bên 180 độ. Giống như kiểu mày đứng ở giữa, quay trái quay phải ấy. Vĩ tuyến thì dễ hơn. Cái xích đạo chính là vĩ tuyến gốc, số 0. Nó chia quả đất làm đôi, trên là Bắc, dưới là Nam.

Tao nhớ hồi học địa lý cấp 2, cứ nhầm lẫn bắc nam kinh vĩ lung tung. Mà cái hệ thống kinh vĩ tuyến này quan trọng phết đấy. Nhờ nó mà định vị được mọi điểm trên Trái Đất. Ví dụ như cái quán bún chả ngon tao hay ăn ở Hà Nội, nó nằm ở 21.0278° N, 105.8342° E. Bữa đó tao đi với con bạn, mất 30 phút mới mò đến.

Độ dài của các vòng vĩ tuyến trên Địa Cầu như thế nào?

Mày hỏi độ dài vòng vĩ tuyến à? Tao… đang mệt lắm. Nghĩ nhiều.

Vòng vĩ tuyến ở xích đạo dài nhất, khoảng 40.075km. Đúng rồi, tao nhớ rõ con số này. Hồi học Địa lý cấp 3, cô giáo nhấn mạnh lắm. Cái này không phải suy đoán đâu.

Càng lên gần hai cực, vòng vĩ tuyến càng ngắn dần. Tưởng tượng như… cái dây buộc quả cam ấy. Càng gần cuống, càng nhỏ lại. Đơn giản thôi mà.

• Xích đạo: dài nhất.
• Càng về cực, càng ngắn.
• Không đều nhau. Cái này chắc chắn.

Tao nhớ có bài tập tính toán độ dài vòng vĩ tuyến ở các vĩ độ khác nhau nữa. Mà giờ… tao quên hết rồi. Đầu óc rối bời. Giờ này vẫn chưa ngủ được. Ngồi đây, nhìn ra cửa sổ, mấy ngọn đèn đường le lói… Buồn quá. Giống như… những vòng vĩ tuyến ấy, cuộc đời cũng… có lúc dài, lúc ngắn. Chả biết sao nữa. Mệt mỏi…

Kinh tuyến gốc được quy ước như thế nào?

Mày hỏi hay đấy! Kinh tuyến gốc, cái đường tưởng tượng mà ai cũng viết, nhưng ít ai thực sự ngẫm nghĩ về nó.

• Quy ước quốc tế đã chọn kinh tuyến Greenwich làm chuẩn. Đơn giản vì cái đài thiên văn ở Greenwich, Anh Quốc, có tiếng tăm hồi xưa. Kiểu như “nhất cự ly, nhì tốc độ” trong địa lý ấy mà.

• Nhưng tại sao lại là Greenwich? Vì đế quốc Anh mạnh, thế thôi! Lịch sử đôi khi chỉ là sự sắp đặt của kẻ mạnh.

• Thú vị là, có tranh cãi về vị trí chính xác của kinh tuyến gốc, do sự dịch chuyển của lớp vỏ Trái Đất.

Vậy mới nói, đến cả kinh tuyến gốc cũng không cố định. Có gì là vĩnh cửu đâu, mày nhỉ?

Em hãy cho biết thế nào là kinh tuyến vĩ tuyến?

Mày hỏi thế nào là kinh tuyến vĩ tuyến hả? Tao nói cho mày nghe này!

i

Kinh tuyến là đường nối hai cực Trái Đất, thẳng góc với xích đạo. Chỉ hướng Bắc Nam. Hình dung nó như những đường thẳng đứng trên quả địa cầu ấy. Đúng rồi, nhớ hồi cấp 2 học địa lý, cô giáo giảng mệt nghỉ, tao cũng chả nhớ mấy. Chỉ nhớ mỗi cái này thôi. Thế thôi!

• Vĩ tuyến thì khác, nó là đường tròn song song với xích đạo. Chỉ hướng Đông Tây. Như những vòng tròn ngang trên quả địa cầu. Giống như mấy cái vòng tay, nhiều vòng xếp chồng lên nhau. Mà vĩ tuyến 0 độ là xích đạo đúng ko? Tao nhớ mang máng thế.

• Trong hàng hải, hàng không thì quan trọng lắm. Định vị, tính toán quãng đường bay, thời gian bay. Đo khoảng cách giữa các địa điểm. Xác định múi giờ nữa. Hôm trước tao xem phim tài liệu về hàng không, thấy họ nói nhiều về kinh tuyến vĩ tuyến lắm. Phải dùng đến bản đồ, la bàn, GPS hiện đại đủ cả. Công nghệ cao ghê. Chả hiểu sao hồi trước học địa lý, thấy chán ngắt. Bây giờ mới thấy hay.

Mày hiểu chưa? Tao nói hơi lan man nhỉ? Đầu óc tao lúc nào cũng rối tung như tổ quạ. Hôm nay lại còn phải đi chợ mua đồ nữa chứ. Thôi, tao đi đây. Bye!

Chí tuyến là vĩ tuyến bao nhiêu độ?

Mày hỏi chí tuyến là bao nhiêu độ à? Tao nói cho mày nghe nhé.

23 độ 26 phút 22 giây, cả Bắc lẫn Nam. Nhớ kỹ đấy, không phải là 23 độ rưỡi hay gì khác đâu. Đúng chuẩn chỉnh từng giây luôn. Mày nghĩ xem, từng con số đó nó đều mang một ý nghĩa quan trọng, nó như những vì sao trên trời, đánh dấu ranh giới giữa những vùng đất khác nhau.

Thật ra, hồi nhỏ tao học bài này chán lắm. Nhưng giờ nghĩ lại, nó lại đẹp. Như một đường biên giới kỳ diệu vậy, phân chia thế giới thành nhiều vùng khí hậu khác biệt. Bên này nắng vàng rực rỡ, bên kia lại mát mẻ dịu dàng.

• Chí tuyến Bắc: +23°26’22”
• Chí tuyến Nam: -23°26’22”

Nó không chỉ là con số trên bản đồ, mà là cả một câu chuyện dài về khí hậu, về thiên nhiên, về sự sống trên trái đất này. Tao nhớ hồi đi du lịch Nha Trang, cảm giác nắng nóng ở đó thật khác biệt, mà lại nằm ngay gần chí tuyến nữa. Cái nắng như thiêu đốt, mà lại đẹp một cách lạ thường.

Nắng ban mai trải dài trên biển, màu xanh ngọc bích óng ánh. Mùi muối mặn mòi hòa quyện cùng gió biển thoảng nhẹ. Cái cảm giác ấy, tao sẽ không bao giờ quên.

Đấy, đó là chí tuyến, không chỉ là con số, mà còn là cả một ký ức đẹp đẽ của tao.

Vĩ tuyến ngắn nhất được đánh số gì?

0 độ.

Mà mày hỏi câu này làm gì? Tao nhớ hồi lớp 6 học địa lý, lúc đó cô giáo cầm quả địa cầu, xoay xoay rồi chỉ. Lúc đấy tao còn tưởng tượng, trên đấy toàn băng, lạnh teo! Cực Bắc thì có gấu trắng, Cực Nam có chim cánh cụt, ha ha! Mà giờ nghĩ lại, hồi đó ngu thật. Cực Bắc là đại dương đóng băng, lấy đâu ra gấu. Tao nhớ hồi đó còn cãi nhau với thằng Tuấn béo, nó cứ khăng khăng Cực Bắc là đất liền. Mà kệ mẹ nó, giờ thì biết rồi.

• Vĩ tuyến ngắn nhất: 0 độ (xích đạo)
• Cực Bắc: 90 độ Bắc
• Cực Nam: 90 độ Nam

Tao mới search lại google, xích đạo là vĩ tuyến ngắn nhất. Học dốt thì phải chịu khó tra cứu lại. Mà nghĩ lại cũng mắc cười, hồi xưa cứ tưởng tượng ra cảnh mấy con gấu trắng đi lại trên băng. Mà hồi đó thích học địa, mỗi lần học bài là lại lấy quả địa cầu ra xoay xoay, sướng lắm! Mà cái quả địa cầu của tao hồi đấy bị vỡ mất cái đế, phải lấy băng dính dán lại.

Các kinh tuyến và vĩ tuyến khác được xác định dựa vào đâu?

Mày hỏi gì thế? Kinh tuyến vĩ tuyến á? Tao nói cho mày nghe này, chuyện này hồi cấp 2 tao học rồi, lâu lắm rồi! Khó nhớ thật đấy, nhưng mà để tao lục lại xem nào…

Kinh tuyến thì nó là những đường tưởng tượng nối liền cực Bắc và cực Nam. Đường kinh tuyến gốc là 0 độ, ở Greenwich, Anh. Từ đó, cứ mỗi hướng đông và tây là cộng thêm 180 độ, mỗi bên 180 độ. Đúng rồi, tổng cộng 360 độ vòng quanh Trái Đất. Nghe dễ hiểu phết nhỉ? Nhưng mà tao nhớ hồi đó, cô giáo giảng khá khó hiểu, phải mất cả tuần tao mới hiểu được.

Còn vĩ tuyến, nó chạy song song với xích đạo. Xích đạo ở 0 độ, vĩ tuyến Bắc là từ 0 đến 90 độ, vĩ tuyến Nam cũng vậy. 90 độ Bắc là Bắc Cực, 90 độ Nam là Nam Cực. Đơn giản thôi mà, đúng không?

• Kinh tuyến: nối liền cực Bắc và cực Nam, gốc ở Greenwich.
• Vĩ tuyến: song song xích đạo, 0 độ ở xích đạo, 90 độ ở cực Bắc và Nam.
• Xích đạo là vĩ tuyến 0 độ.
• Tổng kinh tuyến là 360 độ.

Tóm lại là thế, mày hiểu chưa? Hồi đó tao còn vẽ cả bản đồ, mất cả buổi chiều. Mỏi tay lắm! Cái này chắc chắn đó nha, tao không bịa đâu. Đúng là thời gian trôi nhanh thật. Giờ tao đã quên hết rồi. Haizz.