Phong Nha-Kẻ Bàng do ai phát hiện?

Ai là người đầu tiên khám phá ra vẻ đẹp tiềm ẩn của Phong Nha-Kẻ Bàng?

Nói về Phong Nha-Kẻ Bàng, người ta hay nhắc đến Hồ Khanh, một người dân địa phương. Ông được coi là người đầu tiên “khám phá” ra hang động này, theo như nhiều tài liệu tôi từng đọc.

Dù có thể trước ông đã có người dân bản địa biết đến, nhưng chính Hồ Khanh là người đã dẫn dắt các đoàn thám hiểm đầu tiên vào những năm 1990. Nhờ vậy, vẻ đẹp tiềm ẩn của Phong Nha mới được thế giới biết đến.

Cá nhân tôi thấy, gọi ông là “người phát hiện” cũng chưa hẳn đúng hoàn toàn, nhưng công lao của ông trong việc đưa Phong Nha-Kẻ Bàng ra ánh sáng thì không thể phủ nhận. Tưởng tượng xem, một hệ thống hang động rộng lớn như thế, nếu không có người dẫn đường thì khó mà tiếp cận được!

Đọc thêm về hành trình của ông, tôi thực sự ấn tượng. Đi sâu vào rừng rú, tìm kiếm, phát hiện những kỳ quan thiên nhiên ẩn giấu, thật phi thường. Có dịp đến Phong Nha, tôi nhất định sẽ tìm hiểu thêm về câu chuyện của Hồ Khanh. Hình dung cảnh ông men theo dòng sông Son, chắc hẳn rất kỳ thú!

Ai là người đầu tiên khám phá Phong Nha-Kẻ Bàng?

Thú thật là ai “khám phá” Phong Nha – Kẻ Bàng đầu tiên thì mình. .. chịu. Kiểu, “khám phá” ở đây là theo nghĩa nào mới được chứ? Dân địa phương thì chắc chắn là biết từ đời nào rồi.

Mình nhớ hồi nhỏ, mấy bác hàng xóm ở Quảng Bình kể chuyện đi rừng, rồi có cả mấy chuyện ma quái trong hang động nữa. Phong Nha với họ đâu phải là cái gì mới mẻ đâu, nó là một phần cuộc sống rồi.

Còn nếu mà hỏi ai là người đầu tiên “phát hiện” theo kiểu khoa học, kiểu du lịch ấy. .. thì mình không rành lắm. Chắc phải tra Google mới biết chính xác được. Nhưng mà mình nghĩ, cái đẹp của Phong Nha-Kẻ Bàng nó nằm ở chỗ, dù ai “khám phá” ra đi nữa, thì nó vẫn cứ sừng sững ở đó, đẹp đến nghẹt thở.

Có một lần đi thuyền trên sông Son, mình thấy mấy đứa trẻ con nhảy ùm xuống tắm, cười khanh khách. Lúc đó mình nghĩ, Phong Nha thực sự thuộc về những con người nơi đây, hơn là bất kỳ ai khác.

Công lao của Howard Limbert ở Phong Nha-Kẻ Bàng là gì?

À, Howard Limbert ấy à? Tôi nhớ hồi đi thực tế ở Phong Nha, thầy hướng dẫn có kể, ông ấy không phải là người phát hiện ra hang động đâu nha. Phong Nha người ta biết từ lâu rồi, chuyện truyền miệng đầy cả. Ông ấy quan trọng ở chỗ khác cơ.

Thầy kể, Limbert có công lớn trong việc khảo sát, lập bản đồ hang động, ghi chép chi tiết lắm. Nhờ ông ấy mà thế giới biết đến vẻ đẹp kỳ vĩ của Phong Nha, không chỉ là vài cái hang nhỏ xíu. Tôi thấy ảnh chụp bản đồ ông ấy vẽ, rất tỉ mỉ, chi tiết đến từng nhánh nhỏ trong hang.

Công lao lớn nhất của ông ấy, theo tôi hiểu, là đưa Phong Nha lên bản đồ du lịch thế giới. Trước kia, chỉ có người địa phương biết đến, giờ thì khách du lịch quốc tế nườm nượp. Cái đó ảnh hưởng kinh tế xã hội vùng đó rõ rệt. Tôi thấy mấy người dân bản địa khi tiếp xúc với khách nước ngoài, rất tự hào về Phong Nha, và họ cũng có thu nhập tốt hơn hẳn. Đó là một đóng góp không nhỏ, mà không phải ai cũng làm được. Đúng không?

Vai trò của ông Hồ Khanh trong việc tìm ra Sơn Đoòng?

Ông Hồ Khanh, phải nói là người có duyên kỳ ngộ với Sơn Đoòng. Không phải ai cũng đi rừng giỏi như ông, lại còn kiên trì, nhạy bén nữa. Mình nhớ có đọc đâu đó, năm 1990 ông đi tìm trầm rồi trú mưa thấy cái hang to đùng, chính là cửa hang Sơn Đoòng sau này.

Nhưng hồi đó chắc ông cũng không nghĩ nó lại vĩ đại như vậy. Rừng rú hiểm trở, đường đi khó khăn, chắc lúc ấy ông chỉ nghĩ tìm chỗ trú thôi. Mãi đến năm 2008, ông mới dẫn đoàn thám hiểm của Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh đến đó.

Chuyện kể lại là ông tìm mãi không thấy đường vào lại cái hang đó, mấy năm trời lận. Rồi tình cờ, trong một lần đi rừng khác, ổng mới gặp lại. Cái duyên nó kỳ lạ vậy đó. Nếu không có ông Hồ Khanh dẫn đường thì có khi Sơn Đoòng vẫn còn ẩn mình trong rừng sâu đến tận bây giờ.

Mình nghĩ, phát hiện của ông Hồ Khanh rất quan trọng. Nó mở ra cánh cửa cho cả thế giới chiêm ngưỡng kỳ quan thiên nhiên tuyệt đẹp này. Cống hiến của ông ấy với du lịch, với khoa học, chắc chắn là vô giá. Mình nghe nói bây giờ ông vẫn làm việc với các đoàn thám hiểm. Thật sự ngưỡng mộ!

Hình dung ông ấy đi một mình trong rừng, tìm được cái hang rộng mênh mông như thế, thấy đúng là phi thường. Chắc chắn là trải nghiệm khó quên với ông ấy. Mình thì chỉ mới được nhìn ảnh thôi mà đã thấy choáng ngợp rồi. Ước gì một ngày mình cũng được đến đó tận mắt chứng kiến.

Điều gì khiến Phong Nha-Kẻ Bàng thu hút đoàn thám hiểm Anh?

Chuyện Phong Nha – Kẻ Bàng do ai khám phá ra thì thú thực tui hổng rành lắm, nghe nói là người địa phương mình phát hiện ra trước chớ bộ. Nhưng mà cái vụ thu hút đoàn thám hiểm Anh á, thì tui nghĩ là do mấy cái hang động “khủng” của nó đó.

Hồi đó coi TV thấy mấy ông bà Tây leo trèo trong hang Sơn Đoòng, rồi hang Én, thấy mà choáng. Tự nhiên tui nghĩ, chắc mấy ổng tò mò muốn biết coi trong đó có cái chi lạ nữa hay không á. Kiểu như khám phá thế giới vậy đó, mà là thế giới dưới lòng đất.

Mà thiệt, Phong Nha mình đâu chỉ có mấy hang nổi tiếng đó. Còn cả trăm cái hang động lớn nhỏ khác nữa kìa. Mấy ổng đi thám hiểm, chắc là muốn tìm tòi, khám phá xem mấy cái hang kia có gì đặc biệt không. Rồi còn nghiên cứu về địa chất, sinh vật trong hang nữa chớ bộ.

Tui nghĩ vậy á. Chứ tui cũng đâu có phải nhà khoa học hay gì đâu mà biết chính xác được. Hihi.

Phát hiện Phong Nha-Kẻ Bàng có ý nghĩa khoa học nào?

Ê, nói về Phong Nha – Kẻ Bàng ấy, mình nhớ hồi nhỏ, sách giáo khoa toàn nói về cái hang động này siêu hoành tráng, đẹp xuất sắc. Nhưng ai phát hiện ra thì…thực ra mình cũng không rõ lắm, chỉ biết là có nhiều người, nhiều thời điểm khác nhau chứ không phải một sớm một chiều.

Ý nghĩa khoa học thì khỏi phải bàn! Đó là một kho tàng địa chất khổng lồ luôn. Hình dung mà xem, những hang động đó, hàng triệu năm kiến tạo, mỗi cái thạch nhũ, mỗi khối đá là cả một câu chuyện lịch sử Trái Đất. Mình từng xem phim tài liệu, người ta nói địa hình karst ở đó là độc nhất vô nhị, kiểu hiếm thấy trên thế giới í.

Đấy, không chỉ đá với hang thôi đâu. Hệ sinh thái bên trong nữa, mấy loài động thực vật đặc hữu, chỉ có ở Phong Nha – Kẻ Bàng, mình đọc được có cả loại dơi gì đó siêu hiếm, chỉ sống ở mấy cái hang sâu hun hút, thật là… thú vị! Nghiên cứu về chúng giúp hiểu thêm về sự tiến hoá, thích nghi của sinh vật.

Cái nữa là, việc nghiên cứu Phong Nha – Kẻ Bàng còn giúp chúng ta hiểu rõ hơn về biến đổi khí hậu nữa. Lớp trầm tích trong hang, nó chứa đựng thông tin về môi trường trong hàng ngàn năm qua. Nghe có vẻ hàn lâm, nhưng mà thực sự rất quan trọng để dự báo tương lai. Nói chung là cái di sản này giá trị lắm.

Vì sao Sơn Đoòng lại được tìm thấy sau Phong Nha-Kẻ Bàng?

Hồi mình đi Phong Nha, nghe anh hướng dẫn viên kể, Phong Nha được người dân địa phương biết đến từ rất lâu rồi. Còn Sơn Đoòng thì khác.

Nó khuất nẻo, bí hiểm hơn. Miệng hang nhỏ xíu, bị cây cối che khuất, khó tìm lắm. Cộng thêm người dân địa phương cũng sợ rừng thiêng nước độc nên ít ai bén mảng vào vùng đó.

Ông Hồ Khanh, một người dân địa phương, vô tình tìm thấy cửa hang Sơn Đoòng năm 1990 lúc đi rừng tìm trầm hương. Nhưng hồi đó, ông cũng chả biết nó là cái hang động khổng lồ như thế nào. Cũng tại vì xuống khó quá, tiếng gió rít lên ghê rợn nữa.

Mãi đến năm 2009, đoàn thám hiểm hang động của Anh mới quay lại, thám hiểm kỹ lưỡng, cả thế giới mới biết đến Sơn Đoòng. Phong Nha thì được tìm thấy và khám phá sớm hơn nhiều, hình như từ cuối thế kỷ 19 thì phải.

Nghĩ cũng thấy hay, đôi khi những thứ vĩ đại nhất lại nằm ẩn mình, đợi chờ được khám phá. Giống như viên ngọc thô vậy. Phong Nha thì khác, như cô gái đẹp sẵn rồi, ai cũng thấy, cũng mê.