Thuốc lào bắt đầu từ đâu?

Câu chuyện về thuốc lào, hay đúng hơn là lịch sử của việc sử dụng thuốc lá qua ống hút, không đơn giản chỉ là một điểm khởi đầu duy nhất. Việc xác định nguồn gốc chính xác của “thuốc lào” như một hình thức tiêu thụ thuốc lá phổ biến hiện nay đòi hỏi phải nhìn nhận từ nhiều góc độ, không chỉ về địa lý mà còn về văn hóa và sự biến đổi qua thời gian.

Mặc dù thông tin cho rằng thuốc lào bắt nguồn từ Ấn Độ với tên gọi “hookah” là một nhận định khá phổ biến, nhưng điều này không hoàn toàn chính xác nếu ta hiểu “thuốc lào” như hình thức sử dụng thuốc lá phổ biến ở Đông Nam Á. “Hookah” hay “shisha” ở Ấn Độ và các nước Ả Rập, dù sử dụng phương pháp hút tương tự, nhưng về mặt văn hoá và thành phần thuốc lá lại có sự khác biệt đáng kể so với thuốc lào Việt Nam, Lào hay Campuchia. Hình ảnh những người đàn ông hút thuốc lào bằng ống cần, thuốc lào được làm từ lá thuốc bản địa, có lẽ không hoàn toàn bắt nguồn từ những chiếc hookah xa hoa, cầu kỳ, với hương liệu đa dạng ở các nước Trung Đông.

Thực tế, việc sử dụng thuốc lá qua ống hút có thể đã xuất hiện độc lập ở nhiều vùng trên thế giới. Có thể, hình thức hút thuốc lá qua ống hút đã được người dân ở Đông Nam Á phát triển song song hoặc tiếp nhận và biến tấu từ những hình thức sử dụng thuốc lá khác, có thể là từ Trung Quốc, hoặc thậm chí từ những ảnh hưởng văn hoá khác. Quá trình này diễn ra dần dần, được biến đổi và thích nghi theo thổ nhưỡng, khí hậu và văn hóa địa phương. Vị thuốc lào đậm đà, cay nồng đặc trưng của từng vùng miền chính là minh chứng rõ ràng cho sự thích nghi này.

Vì vậy, thay vì tìm kiếm một “điểm bắt đầu” duy nhất, chúng ta nên nhìn nhận quá trình hình thành và phát triển của thuốc lào như một hành trình văn hóa lâu dài. “Hookah” và “shisha” có thể là những “người anh em họ” xa, nhưng “thuốc lào” như ta biết, với những đặc điểm riêng biệt, là sản phẩm của sự giao thoa, biến đổi và thích nghi của con người với một loại cây trồng, và với văn hóa của chính họ. Câu chuyện về nguồn gốc thuốc lào, do đó, vẫn còn là một câu hỏi mở, cần thêm nhiều nghiên cứu để có thể trả lời một cách đầy đủ và chính xác.