Tại sao lại gọi là mèn mén?

Mèn Mén: Hơn Cả Một Cái Tên, Là Tiếng Vọng Của Sự Sắc Bén

Chắc hẳn không ít lần bạn nghe đến từ mèn mén và tự hỏi, tại sao lại có một cái tên nghe có vẻ ngộ nghĩnh và gần gũi đến vậy cho những vật dụng sắc bén? Nguồn gốc của thuật ngữ này, như một dòng chảy ngầm văn hóa, lại ẩn chứa một câu chuyện thú vị về sự quan sát tỉ mỉ và cách người xưa gán cho sự vật những cái tên giàu hình ảnh, gợi âm thanh.

Câu trả lời nằm ngay trong âm thanh đặc trưng mà chúng ta vẫn thường nghe thấy khi một vật sắc bén như dao, kéo hay liềm tiếp xúc với một vật thể mềm. Âm thanh ấy, dù khó diễn tả bằng lời một cách chính xác, nhưng lại được những người thợ thủ công xưa, những người nông dân cần mẫn cày cuốc trên đồng ruộng, cảm nhận và ghi nhớ. Đó là âm thanh mén, một tiếng kêu ngắn gọn, dứt khoát, vang lên khi lưỡi dao thái rau, khi lưỡi liềm cắt lúa, hay khi lưỡi kéo xén vải.

Từ âm thanh mén ấy, người ta hình thành nên từ mèn mén, một cách gọi dân dã, thân thương nhưng lại vô cùng chính xác cho những công cụ có khả năng tạo ra âm thanh mén đặc trưng đó. Mèn mén không đơn thuần chỉ là một cái tên, nó là sự kết hợp giữa thính giác và xúc giác, là sự cảm nhận tinh tế về sự sắc bén của lưỡi cắt.

Hãy thử hình dung cảnh một người thợ mộc đang cẩn thận bào gỗ bằng một con dao sắc bén. Mỗi nhát dao đi qua, những dải gỗ mỏng manh cong lên và rơi xuống, đồng thời phát ra một âm thanh mén khe khẽ. Âm thanh ấy không chỉ là một tiếng động vô nghĩa, nó là minh chứng cho sự khéo léo của người thợ, cho độ sắc bén của con dao, và cho sự mềm mại của thớ gỗ.

Tương tự, trên những cánh đồng lúa vàng óng, người nông dân gặt lúa bằng liềm. Mỗi nhịp liềm vung lên, những bông lúa trĩu hạt ngả rạp xuống, và âm thanh mén lại vang lên, báo hiệu một mùa màng bội thu. Âm thanh ấy là niềm vui, là hy vọng, là thành quả của những ngày lao động vất vả.

Mèn mén không chỉ giới hạn ở những dụng cụ lớn, nó còn được dùng để chỉ những vật dụng nhỏ bé nhưng cũng không kém phần sắc bén như dao gọt hoa quả, dao thái rau củ, hay thậm chí cả những lưỡi dao cạo râu. Điều quan trọng là, chúng đều có chung một đặc điểm: lưỡi cắt mỏng, sắc, và khi tiếp xúc với vật mềm, chúng tạo ra âm thanh mén quen thuộc.

Như vậy, mèn mén không chỉ là một thuật ngữ, nó là một phần của văn hóa, là sự gắn kết giữa con người và công cụ lao động, là minh chứng cho khả năng quan sát và sáng tạo ngôn ngữ của cha ông ta. Lần tới khi bạn nghe thấy từ mèn mén, hãy nhớ đến âm thanh mén đặc trưng, nhớ đến sự sắc bén của lưỡi cắt, và nhớ đến câu chuyện thú vị về nguồn gốc của một cái tên tưởng chừng như giản dị. Nó không chỉ là một cái tên, nó là tiếng vọng của sự sắc bén, là ký ức về một cuộc sống lao động cần cù và sáng tạo.