GDP là gì và cách tính?

GDP: Thước đo sức khỏe của nền kinh tế

Trong thế giới kinh tế muôn màu, việc đánh giá sức khỏe và tiềm năng phát triển của một quốc gia là điều vô cùng quan trọng. Một trong những thước đo được sử dụng phổ biến nhất chính là GDP – Tổng sản phẩm quốc nội. Vậy GDP là gì và được tính như thế nào?

Nói một cách đơn giản, GDP là tổng giá trị thị trường của tất cả hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong phạm vi lãnh thổ một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm. Hãy tưởng tượng nền kinh tế như một cỗ máy khổng lồ, GDP chính là thước đo sản lượng mà cỗ máy ấy tạo ra.

Tại sao lại là “hàng hóa và dịch vụ cuối cùng”? Bởi vì chúng ta muốn tránh việc tính toán trùng lặp. Ví dụ, giá trị của bột mì đã được tính vào giá bánh mì, nên ta chỉ tính giá trị của bánh mì là sản phẩm cuối cùng.

Có ba cách tiếp cận để tính GDP:

1. Theo phương pháp sản xuất:

Phương pháp này cộng giá trị gia tăng của tất cả các ngành kinh tế trong nước, bao gồm nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ,… Giá trị gia tăng là giá trị mà một ngành bổ sung vào sản phẩm, được tính bằng giá trị sản xuất đầu ra trừ đi giá trị nguyên vật liệu đầu vào.

2. Theo phương pháp chi tiêu:

Phương pháp này tính tổng chi tiêu của các thành phần kinh tế, bao gồm:

• Tiêu dùng của hộ gia đình (C): Chi tiêu của các hộ gia đình cho hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng.
• Đầu tư của doanh nghiệp (I): Chi tiêu của doanh nghiệp cho máy móc, thiết bị, xây dựng nhà xưởng,…
• Chi tiêu của chính phủ (G): Chi tiêu của chính phủ cho các dịch vụ công như giáo dục, y tế, quốc phòng,…
• Xuất khẩu ròng (NX): Lấy giá trị xuất khẩu trừ đi giá trị nhập khẩu.

Công thức tính GDP theo phương pháp chi tiêu là: GDP = C + I + G + NX

3. Theo phương pháp thu nhập:

Phương pháp này cộng tổng thu nhập của các yếu tố sản xuất trong nền kinh tế, bao gồm:

• Tiền công: Thu nhập của người lao động.
• Lợi nhuận: Thu nhập của chủ doanh nghiệp.
• Lãi suất: Thu nhập của chủ sở hữu vốn.
• Thuế gián thu: Thuế đánh vào hàng hóa và dịch vụ.
• Khấu hao: Hao mòn của tài sản cố định.

Mỗi phương pháp đều có ưu nhược điểm riêng, nhưng kết quả tính toán GDP theo ba phương pháp này về lý thuyết là như nhau.

GDP là một chỉ số quan trọng, nhưng không phải là thước đo hoàn hảo về sự thịnh vượng của một quốc gia. Nó không phản ánh được những yếu tố như phân phối thu nhập, chất lượng môi trường, giáo dục, y tế,… Tuy nhiên, GDP vẫn là một công cụ hữu ích để so sánh sự phát triển kinh tế giữa các quốc gia và theo dõi sự thay đổi của nền kinh tế theo thời gian.