Người tàn tật và người khuyết tật khác nhau như thế não?

Sự khác biệt giữa “người tàn tật” và “người khuyết tật” không nằm ở bản thân thể chất hay tinh thần, mà nằm ở góc nhìn và cách tiếp cận vấn đề. Thuật ngữ “người khuyết tật” tập trung vào sự khiếm khuyết về thể chất, tinh thần hoặc trí tuệ. Đây là một mô tả y tế, khách quan về tình trạng sức khỏe của cá nhân. Chẳng hạn, một người bị mất một chi, bị khiếm thính, hoặc mắc chứng tự kỷ đều được coi là người khuyết tật. Đó là sự thật y khoa, một thực tế khách quan.

Tuy nhiên, “người tàn tật” lại đi xa hơn thế. Nó không chỉ đơn thuần miêu tả sự khiếm khuyết, mà còn phản ánh sự bất lợi mà người đó phải gánh chịu do sự tương tác giữa khuyết tật và môi trường. Đây là khái niệm mang tính xã hội, nhấn mạnh vào rào cản do xã hội tạo ra, khiến người khuyết tật gặp khó khăn trong việc tham gia đầy đủ vào cuộc sống.

Hãy hình dung một người khuyết tật vận động, cụ thể là người đi xe lăn. “Khuyết tật” của họ là sự hạn chế về vận động. Nhưng “sự tàn tật” của họ lại xuất phát từ việc thiếu thang máy trong tòa nhà, vỉa hè gồ ghề không phù hợp với xe lăn, hay thái độ kỳ thị, thiếu sự thấu hiểu từ một bộ phận xã hội. Sự thiếu tiếp cận giáo dục, việc làm, hay các cơ hội xã hội khác cũng góp phần tạo nên sự “tàn tật” này.

Vậy, sự khác biệt cốt lõi nằm ở việc: “khuyết tật” là trạng thái y tế, còn “tàn tật” là hậu quả xã hội của trạng thái đó. Một người có thể có một hoặc nhiều khuyết tật nhưng không bị tàn tật nếu xã hội tạo điều kiện cho họ tham gia đầy đủ vào cuộc sống. Ngược lại, một người có thể không có khuyết tật rõ ràng về mặt y tế, nhưng vẫn bị tàn tật nếu họ bị loại trừ, bị phân biệt đối xử, và thiếu cơ hội phát triển.

Vì vậy, việc sử dụng thuật ngữ “người khuyết tật” mang tính trung lập và chính xác hơn, tập trung vào bản thân cá nhân và tình trạng sức khỏe của họ. Trong khi đó, thuật ngữ “người tàn tật” mang hàm ý tiêu cực hơn, ám chỉ sự bất lợi do xã hội tạo ra. Để xây dựng một xã hội bình đẳng và công bằng, chúng ta cần nỗ lực giảm thiểu “sự tàn tật” bằng cách loại bỏ những rào cản xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho mọi người, bất kể họ có khuyết tật hay không, đều có thể tham gia đầy đủ và tích cực vào đời sống cộng đồng.