Khi nào công an được phép kiểm tra giấy tờ?

Quyền kiểm tra giấy tờ tùy thân của công dân là một trong những quyền hạn quan trọng của lực lượng Công an nhân dân, song quyền hạn này phải được thực thi một cách chặt chẽ, tuân thủ nghiêm ngặt pháp luật và tôn trọng quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Việc lạm dụng quyền hạn này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn gây ra những hậu quả tiêu cực, làm tổn hại đến uy tín của lực lượng Công an và niềm tin của nhân dân. Vậy, khi nào Công an được phép kiểm tra giấy tờ tùy thân của công dân?

Theo quy định của pháp luật, Công an chỉ được phép kiểm tra giấy tờ tùy thân của công dân khi có đủ căn cứ xác định người đó có liên quan đến một vụ việc đang được điều tra hoặc có hành vi vi phạm pháp luật. Căn cứ này không thể là sự nghi ngờ chủ quan, cảm tính hay dựa trên những thông tin thiếu xác thực. Nó phải là những bằng chứng cụ thể, rõ ràng, đủ sức thuyết phục để chứng minh sự liên quan của người đó đến vụ việc. Những căn cứ này có thể được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, ví dụ như: tin báo của quần chúng nhân dân, kết quả điều tra ban đầu, chứng cứ thu thập được tại hiện trường, hay chính sự phát hiện trực tiếp hành vi phạm tội của người đó.

Quan trọng hơn, việc kiểm tra giấy tờ phải được tiến hành đúng trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật. Cán bộ Công an phải xuất trình thẻ ngành, giấy tờ chứng minh thân phận và lý do chính đáng để yêu cầu kiểm tra. Quá trình kiểm tra phải diễn ra nhanh chóng, lịch sự, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Việc giữ lại giấy tờ tùy thân của công dân chỉ được phép trong trường hợp cần thiết để phục vụ công tác điều tra, và phải có biên bản ghi nhận rõ ràng, đầy đủ các thông tin liên quan, bao gồm cả thời gian, địa điểm, lý do kiểm tra, tên tuổi, chức vụ của cán bộ Công an thực hiện việc kiểm tra, tên tuổi, địa chỉ, số giấy tờ tùy thân của người bị kiểm tra, nội dung kiểm tra và kết quả. Sau khi hoàn tất quá trình, giấy tờ phải được trả lại cho chủ sở hữu.

Ngoài những trường hợp liên quan đến điều tra tội phạm, Công an cũng có quyền yêu cầu xuất trình giấy tờ tùy thân trong một số trường hợp đặc biệt khác được quy định trong luật, như kiểm tra an ninh trật tự tại các địa điểm công cộng, các sự kiện đông người, hoặc khi có lệnh bắt giữ của cơ quan có thẩm quyền. Tuy nhiên, trong mọi trường hợp, việc thực thi quyền hạn này đều phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật, đảm bảo tính minh bạch, công bằng và tôn trọng quyền con người, quyền công dân.

Việc thiếu minh bạch trong việc kiểm tra giấy tờ tùy thân có thể dẫn đến sự lạm dụng quyền lực, gây ra sự bất bình, thiếu niềm tin trong xã hội. Do đó, việc nâng cao nhận thức pháp luật cho cả lực lượng Công an và công dân là hết sức cần thiết để đảm bảo quyền lợi cho tất cả mọi người và duy trì trật tự an ninh xã hội. Mọi hành vi lạm dụng quyền lực đều phải được xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật. Chỉ có như vậy, quyền kiểm tra giấy tờ của Công an mới thực sự hiệu quả và góp phần đảm bảo an ninh trật tự xã hội, đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng của công dân.