Có bao nhiêu loại vận đơn?

Có bao nhiêu loại vận đơn? Câu hỏi tưởng chừng đơn giản này lại mở ra một bức tranh đa chiều về hoạt động vận tải phức tạp. Thay vì một con số cụ thể, chúng ta nên hiểu rằng sự phân loại vận đơn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, và việc chia thành “bao nhiêu loại” thường là tùy thuộc vào tiêu chí phân loại. Tuy nhiên, dựa trên hành trình vận chuyển, một cách phân loại phổ biến và hữu ích nhất chính là chia vận đơn thành ba loại chính: vận đơn tuyến thẳng, vận đơn xuyên suốt và vận đơn đa phương thức.

Vận đơn tuyến thẳng: Đây là loại vận đơn đơn giản nhất, phản ánh một hành trình vận chuyển hàng hóa trực tiếp từ điểm A đến điểm B, do một chủ vận duy nhất chịu trách nhiệm toàn bộ quá trình. Không có sự chuyển giao hàng hóa hay sự tham gia của bên thứ ba nào khác trong suốt lộ trình. Nghĩa là, người gửi giao hàng cho chủ vận A tại điểm A, và chủ vận A trực tiếp giao hàng cho người nhận tại điểm B. Sự rõ ràng về trách nhiệm trong trường hợp này là tối đa, việc giải quyết tranh chấp cũng trở nên đơn giản hơn. Ví dụ điển hình là vận đơn đường bộ vận chuyển hàng hóa từ Hà Nội đến Thành phố Hồ Chí Minh do một công ty vận tải đảm nhiệm.

Vận đơn xuyên suốt: Loại vận đơn này phức tạp hơn. Mặc dù hàng hóa vẫn chỉ có một điểm khởi hành và một điểm đến cuối cùng, nhưng quá trình vận chuyển lại bao gồm nhiều chặng, nhiều phương tiện vận tải khác nhau và thường do nhiều chủ vận tham gia. Tuy nhiên, người gửi chỉ ký kết một vận đơn duy nhất với chủ vận chính (thường là người tổng hợp toàn bộ quá trình), người này sẽ chịu trách nhiệm trước người gửi về toàn bộ hành trình. Chủ vận chính sẽ phối hợp với các chủ vận khác để đảm bảo hàng hóa đến đích an toàn. Sự phức tạp nằm ở việc phân chia trách nhiệm giữa các chủ vận trong trường hợp xảy ra sự cố. Hình ảnh dễ hình dung là vận chuyển hàng hóa bằng đường biển kết hợp đường bộ, với một công ty logistics đóng vai trò chủ vận chính.

Vận đơn đa phương thức: Đây là loại vận đơn phức tạp nhất, thể hiện sự kết hợp giữa nhiều phương thức vận tải khác nhau trong cùng một hành trình. Khác với vận đơn xuyên suốt, vận đơn đa phương thức thường bao gồm nhiều vận đơn con, mỗi vận đơn con tương ứng với một chặng và một phương thức vận tải riêng biệt (ví dụ: đường biển, đường hàng không, đường sắt, đường bộ). Việc quản lý và theo dõi hàng hóa trở nên khó khăn hơn, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan. Trách nhiệm trong trường hợp này thường được phân chia rõ ràng trong từng vận đơn con, nhưng người gửi vẫn có thể yêu cầu chủ vận chính chịu trách nhiệm giải quyết toàn bộ sự cố nếu có thỏa thuận trước. Một ví dụ điển hình là vận chuyển hàng hóa từ Trung Quốc đến Việt Nam bằng đường biển, sau đó chuyển tiếp bằng đường bộ đến kho hàng của người nhận.

Tóm lại, mặc dù ta có thể phân loại vận đơn theo nhiều cách khác nhau, việc chia thành ba loại chính dựa trên hành trình vận chuyển – vận đơn tuyến thẳng, vận đơn xuyên suốt và vận đơn đa phương thức – đã cung cấp một khuôn khổ hiểu rõ về sự phức tạp và đa dạng của hoạt động vận tải, đồng thời giúp làm sáng tỏ trách nhiệm của các bên liên quan trong mỗi loại hình vận chuyển. Việc lựa chọn loại vận đơn phù hợp phụ thuộc rất nhiều vào đặc điểm hàng hóa, lộ trình vận chuyển và yêu cầu của người gửi và người nhận.