Tác động truyền thông là gì?

Tác động truyền thông: Thanh kiếm hai lưỡi trong thời đại số

Tác động truyền thông không đơn thuần là việc thông tin được lan truyền rộng rãi. Nó là một quá trình phức tạp, đa chiều, tác động sâu sắc đến nhận thức, thái độ, hành vi và cả vận mệnh của cá nhân, cộng đồng và thậm chí cả quốc gia. Nó như một thanh kiếm hai lưỡi, mang lại cả cơ hội và thách thức trong thời đại bùng nổ thông tin như hiện nay.

Trên phương diện tích cực, tác động truyền thông đóng vai trò thiết yếu trong việc giáo dục, nâng cao nhận thức cộng đồng về các vấn đề xã hội, thúc đẩy sự phát triển kinh tế và văn hoá. Thông qua truyền thông, chúng ta tiếp cận được với kiến thức mới, cập nhật thông tin nhanh chóng, kết nối với mọi người trên khắp thế giới, thúc đẩy sự hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm. Những chiến dịch truyền thông hiệu quả có thể nâng cao nhận thức về sức khoẻ cộng đồng, bảo vệ môi trường, hay thúc đẩy bình đẳng giới, góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.

Tuy nhiên, chính sức mạnh to lớn ấy cũng tiềm ẩn những rủi ro đáng kể. Truyền thông hiện đại, với tốc độ lan truyền chóng mặt của thông tin, đã trở thành một công cụ dễ bị lợi dụng. Việc khai thác tâm lý đám đông, dựa trên những nỗi sợ hãi, kỳ vọng hay tham vọng của con người, để gieo rắc thông tin sai lệch, tin giả (fake news) hay những luận điệu kích động thù địch, đang trở thành một hiện tượng đáng báo động. Sự thiếu hiểu biết về phương tiện truyền thông, khả năng thẩm định thông tin yếu kém, khiến nhiều người dễ bị cuốn vào những “bẫy thông tin”, dẫn đến những hậu quả khó lường. Từ những quyết định sai lầm trong cuộc sống cá nhân cho đến sự chia rẽ trong xã hội, thậm chí là những cuộc khủng hoảng chính trị – xã hội, đều có thể bắt nguồn từ sự tác động tiêu cực của truyền thông.

Sự gia tăng của các thuật toán cá nhân hoá trên mạng xã hội càng làm trầm trọng thêm vấn đề. Chúng ta thường chỉ tiếp xúc với những thông tin phù hợp với sở thích, quan điểm cá nhân, tạo nên hiện tượng “bong bóng lọc” (filter bubble), khiến cho việc tiếp cận với những quan điểm khác biệt trở nên khó khăn, góp phần gia tăng sự cực đoan và thiếu khoan dung.

Vậy, làm thế nào để chúng ta tận dụng tối đa những lợi ích và giảm thiểu rủi ro từ tác động truyền thông? Câu trả lời nằm ở chính sự tỉnh táo và khả năng phân tích thông tin của mỗi cá nhân. Việc trau dồi kỹ năng đọc hiểu, phân biệt thông tin chính thống và thông tin sai lệch, kiểm chứng nguồn tin, và đặc biệt là duy trì tư duy phản biện, là chìa khoá để chúng ta vượt qua “bẫy truyền thông” và trở thành những người tiêu thụ thông tin thông minh, có trách nhiệm. Chỉ khi đó, thanh kiếm hai lưỡi của truyền thông mới thực sự phát huy được sức mạnh tích cực, góp phần xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ.