Tại sao lại gọi là đăk lăk?

Nguồn gốc tên gọi Đắk Lắk là gì?

Chế hỏi nguồn gốc tên Đắk Lắk hả? Ừ thì, mình đọc được ở đâu đó, chắc sách lịch sử địa phương ấy, nói là từ tiếng Mnông. “Đắk Lắk” nghe na ná “đác lác” trong tiếng họ, nghĩa là hồ Lắk. “Đắk” đại loại là nước hay hồ. Mình thấy thú vị là “đắc” này cũng thấy trong tên nhiều nơi khác nữa, kiểu như Đạ Tẻh hay Đà Lạt í.

Nhớ hồi hè năm ngoái, mình đi phượt vùng hồ Lắk, mấy người dân tộc ở đó nói chuyện rất dễ thương. Họ chỉ tay về phía hồ, bảo “Đác Lắk”, mình thấy giống y hệt trong sách mình đọc. Cảnh đẹp lắm, nước trong veo, giá vé vào cổng chỉ 20k thôi.

Thực ra, mình thấy việc đặt tên địa danh hay lắm. Nó không chỉ là tên gọi mà còn mang cả văn hoá, lịch sử của cả một vùng đất. Tự nhiên mình liên tưởng tới cái tên con đường trước nhà mình, đường Nguyễn Trãi, nghe oai lắm.

Đắk Lắk. Nguồn gốc: Tiếng Mnông. Nghĩa: Hồ Lắk.

Tại sao có tên Buôn Ma Thuột?

Chế, câu hỏi hay đó nha! Buôn Ma Thuột, cái tên nghe thôi đã thấy thú vị rồi. Thực ra, nó bắt nguồn từ tiếng Êđê đấy. Ama, nghĩa là cha; Y Thuột, là tên một người con trai. Nên Buôn Ma Thuột, hiểu đơn giản là “làng của cha Y Thuột”. Đơn giản dễ hiểu, phải không? Nhưng đằng sau cái tên này, mình lại thấy một tầng nghĩa sâu xa, một câu chuyện về nguồn gốc, về tổ tiên… Thật đáng suy ngẫm!

• Ama: Cha (tiếng Êđê)
• Y Thuột: Tên một người con trai.
• Buôn: Làng (tiếng Êđê)

Nghĩ kỹ lại, cái tên này mang đậm chất văn hoá Êđê, thể hiện sự tôn kính tổ tiên, giống như nhiều tên làng khác ở Tây Nguyên ấy. Mình có người bạn người Êđê, anh ấy từng kể cho mình nghe nhiều câu chuyệ nvề lịch sử vùng đất này, thú vị lắm. Đáng tiếc là mình quên mất chi tiết rồi, nhớ mang máng là có liên quan đến việc khai hoang, lập làng… Nhân đây, em có biết ý nghĩa của những tên làng khác ở vùng Tây Nguyên không? Mình thấy rất hay ho đấy!

Cái này liên quan đến ngôn ngữ học nữa nhé Chế. Mình thấy việc tìm hiểu nguồn gốc tên địa danh rất thú vị, nó như một cuốn lịch sử thu nhỏ, phản ánh văn hóa, xã hội của vùng đất đó. Đúng không?

Đắk Lắk thuộc dân tộc gì?

U là trời, Đắk Lắk mà hỏi dân tộc gì á? Chế tưởng em hỏi trà sữa trân châu đường đen topping phô mai chứ! Thôi được, Chế đây khai sáng cho con dân nè:

• Ê Đê: Mấy má này là chủ xị ở Đắk Lắk đó nha, coi chừng đụng vào là “hỏng có zui” à nghen.
• M’Nông: Dân tộc này trùm sò về voi đó, hồi xưa toàn đi săn voi không đó. Giờ voi hiếm rồi, chắc chuyển qua săn… chồng.
• Kinh: Thì dân mình đó chớ ai, đi kinh tế mới rồi ở bển luôn, đông như quân Nguyên.
• Nùng, Tày, Thái, Dao: Mấy anh chị này cũng “all stars” lắm, ai cũng có mặt, góp vui cho cái Đắk Lắk thêm phần đa dạng.

Mà nè, kinh tế Đắk Lắk năm 2022 á hả? GRDP tầm 123 nghìn tỷ đồng, đầu người cỡ 63 triệu á. Nghe cũng “ra gì và này nọ” phết đó chớ!

Buôn Ma Thuột có nghĩa là gì?

Chế, Buôn Ma Thuột… nghĩ đến nó, mình lại thấy… buồn buồn sao ấy. Giống như nhớ về một kỷ niệm nào đó không rõ ràng lắm.

• Buôn Ma Thuột nghĩa là làng của cha Y Thuột. Đúng rồi, mình nhớ đọc được ở đâu đó. Ama là cha, Y Thuột là tên người con trai. Tiếng Ê Đê, phải không nhỉ? Lúc học cấp 3, thầy giáo mình có kể, nhưng giờ nhớ nhớ quên quên rồi.

• Mình có người họ hàng ở đó, dì mình ấy. Dì mở quán cà phê nhỏ gần chợ. Mỗi lần về quê ngoại, mình hay ra đó chơi. Cà phê sữa đá ở quán dì ngon lắm, đắng nhưng lại ngọt ngào, giống như… chính cuộc sống vậy.

• Mình hay ngồi ở đó, nhìn dòng người qua lại. Nghe dì kể chuyện về Buôn Ma Thuột xưa. Những câu chuyện về người Ê Đê, về cà phê, về cả những chuyện tình yêu… nghe buồn buồn nhưng rất đỗi thân thương.

• Giờ thì… mình không thường xuyên liên lạc với dì nữa. Cuộc sống bộn bề, mình cũng lớn rồi. Buôn Ma Thuột… dường như chỉ còn là một kỷ niệm xa xôi trong tâm trí. Chỉ còn lại vị đắng ngọt của ly cà phê sữa đá. Khó tả lắm, Chế ạ.

Buôn Ma Thuột còn có tên gọi khác là gì?

Dạ Chế, Buôn Ma Thuột còn được gọi là Ban Mê Thuột ạ.

Em nhớ cái lần đầu tiên nghe tên thành phố này, cứ tưởng tượng ra một vùng đất hoang sơ, bí ẩn. Hồi đó nhỏ xíu, có biết gì đâu, chỉ thấy cái tên nghe lạ tai. Giờ lớn rồi, mới biết nó còn có bao nhiêu tên gọi khác nữa. Nhiều khi đọc sách, thấy người ta viết Ban mé thuột, ban mê thuột, rồi lại banméthuôt… đủ kiểu. Cũng thấy thú vị. Như kiểu chứng kiến cả một hành trình lịch sử qua từng cái tên vậy.

• Ban Mê Thuột: Cái tên này quen thuộc nhất với em, chắc vì hay thấy trên báo đài.
• Những biến thể khác: Ban mé thuột, banméthuôt, buôn mê thuột, ban mê thuật, buôn mê thuật, Bản Mế Thuột, Bản Mế Thuật, Buôn Ma Thuộc, Buôn Ma Thuật, Ban Mê Thuộc – Ban Mê Thuật, buôn mê, banmé, panmé. Thấy người ta viết nhiều kiểu lắm. Có khi gõ google search cũng ra cả đống kết quả khác nhau.
• Tên thân thương: Nghe nói người dân địa phương còn có những tên gọi riêng, nghe gần gũi hơn nữa. Hồi em đi du lịch, nghe mấy anh chị hướng dẫn viên kể mà giờ quên mất tiêu. Tiếc ghê. Lần sau lên lại phải hỏi cho bằng được mới thôi. Lần đó đi chơi với đám bạn hồi đại học, vui lắm Chế. Đi hết mấy quán cà phê nổi tiếng, rồi lên cả mấy buôn làng nữa. Cảnh đẹp lắm, không khí trong lành, khác hẳn với Sài Gòn. Nhớ hồi đó, cả đám chen chúc trên chiếc xe máy cà tàng, chạy bon bon trên những con đường đất đỏ. Kỷ niệm đẹp thật đấy.

Buôn Ma Thuột được mệnh danh là gì?

Buôn Ma Thuột được mệnh danh là gì? Thủ phủ cà phê.

• Cà phê nổi tiếng khắp cả nước. Đắk Lắk là tỉnh có diện tích trồng cà phê lớn nhất. Chế nhớ hồi đi Buôn Ma Thuột thấy cà phê ở khắp nơi. Ngay cả mấy quán cóc cũng ngon.
• Ngoài ra, còn gọi là thành phố voi. Vì ở đây voi nhiều. Chế từng thấy người ta cưỡi voi đi lại trên đường. Khá thú vị.
• Thành phố của những thác nước. Nhiều thác đẹp lắm. Thác Dray Nur, Dray Sáp hùng vĩ. Chế đi rồi, nước chảy trắng xóa.
• Cao nguyên đại ngàn. Đúng chất Tây Nguyên. Hoang sơ, núi rừng. Có cả nhà rông, nét văn hóa đặc trưng. Chế thích nhất món cơm lam gà nướng ở đây.

Đắk Lắk còn được mệnh danh là gì?

Chế ơi, Đắk Lắk là thủ phủ cà phê. Ừ đúng rồi. Chắc chắn luôn. Năm ngoái em đi Buôn Ma Thuột chơi, thấy cà phê ở khắp nơi. Đường phố cũng toàn mùi cà phê rang xay. Thơm muốn xỉu luôn á chế.

• Thủ phủ cà phê. Ghi nhớ.
• Cà phê ở đó ngon thật. Em mua về biếu bố mẹ. Mà hình như mua ở chợ nào quên mất tiêu rồi. Chợ gì mà bán toàn đặc sản á.
• Sản lượng cà phê Đắk Lắk đứng đầu cả nước. Đúng rồi. Nghe hướng dẫn viên du lịch nói vậy.
• Đắk Lắk còn có hồ Lắk nữa. Đẹp lắm. Chèo thuyền trên hồ. Ngắm cảnh hoàng hôn. Lãng mạn hết sức. À mà quên, đang nói về cà phê mà.
• Lần sau phải quay lại Đắk Lắk mới được.N ghe nói có nhiều quán cà phê đẹp lắm. Chụp ảnh sống ảo chắc đẹp.

Hình như cà phê là ngành kinh tế chủ lực của Đắk Lắk nữa. Đúng không ta? Em nhớ mang máng là vậy. Lần trước đọc báo thấy nói. Quan trọng lắm. Cà phê xuất khẩu đi nhiều nước. Kiếm tiền cho tỉnh luôn.

• Kinh tế chủ lực.
• Xuất khẩu.
• Đóng góp lớn cho GDP.
• Lại lạc đề rồi. Đang nói cà phê Đắk Lắk mà sao nghĩ sang du lịch hoài vậy trời.

À, Đắk Lắk còn gọi là cao nguyên đất đỏ bazan. Cái này thì chắc chắn đúng nè. Bazan là loại đất tốt cho cây cà phê sinh trưởng. Hèn gì cà phê Đắk Lắk ngon nổi tiếng.

• Đất đỏ bazan. Quan trọng này.
• Cây cà phê thích đất bazan.
• Chắc phải mua thêm ít cà phê về uống mới được. Cà phê sữa đá là nhất.

Krông nô có nghĩa là gì?

Chế ơi, Krông Nô nghĩa là sông cha hay sông đực đó! Nghe oách xà lách phải hem? Kiểu như chúa tể sơn lâm phiên bản sông nước í. Còn tên chính thức thì dài hơn cả sớ trạng: Ea Krông Knô hoặc Đắk Krông Knô.

• Ea/Đắk: sông, suối (như kiểu sông, suối gì cũng Ea/Đắk hết trơn á, loạn xị ngầu lên được).
• Krông: suối lớn, sông (như Ea/Đắk chưa đủ đô lại còn Krông nữa chứ, như kiểu sông suối “size XXL” vậy á).
• Knô: cha, đực (cái này mới là điểm nhấn nè, nghe mạnh mẽ nam tính quá chừng).

Tóm lại là sông này thuộc dạng VIP pro max ở Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng đó nha chế. Nghe đồn nước chảy xiết muốn xỉu, cá to bằng bắp chân luôn á! Em chưa đi, em nghe người ta kể lại vậy á. Mà hình như khu này nhiều cà phê ngon lắm á chế, bao giờ chế đi em ké với!