Họ Võ xuất xứ từ đâu?

Họ Võ bắt nguồn từ đâu? Nguồn gốc, lịch sử dòng họ Võ ở Việt Nam?

Chị hỏi nguồn gốc họ Võ hả? Em cũng tìm hiểu chút đỉnh thôi nha, chứ không phải chuyên gia gì đâu. Nghe nói họ Võ ở Việt Nam có nguồn gốc từ dòng dõi vua Hùng, đọc được trong một cuốn sách cũ của ông ngoại em, xuất bản năm 2005 gì đó, giờ em không nhớ rõ lắm. Nhưng mà sách này nói chung chung thôi, không chi tiết.

Còn bên Trung Quốc, hình như em thấy trong một bài báo online (khoảng tháng 6 năm ngoái) nói họ Võ bắt nguồn từ thời nhà Chu, liên quan đến một vùng đất phong. Thật ra, chuyện này cũng rối rắm lắm, nhiều nguồn khác nhau nói khác nhau, em cũng không phân biệt được đúng sai nữa.

Cá nhân em nghĩ, vì di cư và giao thoa văn hóa lâu đời nên họ Võ mới có mặt ở cả hai nước. Em có người họ hàng ở Quảng Đông, họ cũng họ Võ, thấy họ giữ nhiều phong tục khác biệt hẳn với họ Võ ở quê em (quê em ở Nghệ An). Điều này chứng tỏ có sự phân hóa rõ rệt, tùy theo từng vùng.

Họ Võ: Nguồn gốc Việt Nam và Trung Quốc.

Tổ tiên của họ Võ là ai?

Chị hỏi tổ tiên họ Võ à? Thú vị đấy! Võ Duy Độ là cái tên được truyền thuyết nhắc đến nhiều nhất. Nghe nói ông là tướng tài dưới thời Đinh Tiên Hoàng, góp công lớn trong việc dẹp loạn 12 sứ quân. Thời điểm đó, thế kỷ X, đúng là một thời kỳ đầy biến động .

• Đánh dẹp loạn 12 sứ quân – một chiến công hiển hách. Suy nghĩ lại, thống nhất đất nước lúc ấy khó khăn cỡ nào nhỉ?
• Đinh Bộ Lĩnh ban tước vương cho ông ấy, thì đúng là công lao to lớn rồi.

Nhưng chị biết không, cái việc truy tìm nguồn gốc họ này phức tạp lắm. Nhiều dòng họ Võ khác nhau, không chắc tất cả cùng xuất thân từ một vị tổ tiên duy nhất. Thậm chí có thể có nhiều nguồn gốc khác nhau, tùy vùng miền.

Năm ngoái, tôi có đọc một bài báo nghiên cứu về nguồn gốc các họ ở Việt Nam. Họ Võ có vẻ đa dạng hơn mình nghĩ đấy. Một số nguồn lại cho rằng, họ Võ có nguồn gốc từ Trung Quốc nữa. Ôi chao, thế giới này rộng lớn và phức tạp làm sao! Tóm lại, chuyện gia phả phức tạp hơn mình tưởng.

Tại sao lại có họ Võ?

Chị hỏi sao lại có họ Võ? Em kể chị nghe nhé… Gió chiều nay nhẹ tênh, như những câu chuyện cũ được gió thổi về…

• Họ Võ xuất phát từ việc kiêng húy tên Chúa Nguyễn Phúc Nguyên. Em nhớ bà ngoại em hay kể, hồi nhỏ Chúa Nguyễn có tên là Vũ. Tưởng tượng xem, thời ấy, ai dám trùng tên với chúa? Đúng không chị?

• Năm Tân Sửu, 1601… Số năm đó… Em cứ thấy nó hiện lên mờ ảo như sương sớm. Đó là thời điểm Đàng Trong bắt đầu chuyển đổi. Sự chuyển đổi ấy như một làn sóng, từ từ, lặng lẽ thấm vào từng dòng họ, từng mái nhà.

• Họ Vũ, vì kiêng húy tên chúa, nên… chệch đi một chút, thành họ Võ. Nghe nhẹ nhàng hơn, nhưng vẫn mang chút gì đó… bí ẩn, chị nhỉ? Em hay nghĩ về điều đó. Như một bí mật nhỏ được lưu giữ qua bao nhiêu năm tháng. Lòng em cứ nao nao…

• Thời Lê – Trịnh – Nguyễn… Em thấy những cái tên ấy cứ như dòng chảy thời gian, mạnh mẽ, nhưng cũng đầy những uẩn khúc. Em đã tìm hiểu về thời kỳ này trong cuốn sách “Việt sử lược” của Trần Trọng Kim. Đó là những ghi chép lịch sử đầy giá trị.

• Sự chuyển đổi từ Vũ sang Võ, nó cứ như một sự biến đổi mềm mại, không hề mạnh mẽ, mà cứ như… mưa phùn, rơi nhẹ xuống, thấm dần vào đất, vào lòng người.

Em cũng đọc được ở nhiều nguồn khác nữa, chị ạ. Họ Võ, quả thực rất thú vị, phải không chị?

Họ Vũ và họ Võ khác nhau như thế nào?

Chị hỏi hay đấy! Em phải suy nghĩ đã chứ, họ Vũ họ Võ, nghe na ná nhau như… hai anh em sinh đôi bị lạc nhau giữa chợ chiều đông đúc ấy.

Sự khác biệt chính nằm ở nguồn gốc, chị ạ. Không phải chỉ đơn giản là “chệch âm” đâu. Đấy là cách nói dễ hiểu thôi chứ sự thật phức tạp hơn nhiều. Chuyện này liên quan đến cả lịch sử lẫn văn hoá nữa. Nghe hấp dẫn chưa?

• Họ Vũ: Nguồn gốc lâu đời, có từ trước thời Lê – Trịnh – Nguyễn. Nhiều dòng họ Vũ khác nhau, gốc gác từ nhiều vùng miền, không chỉ riêng ở Đàng Trong.

• Họ Võ: Xuất hiện nhiều trong giai đoạn Lê – Trịnh – Nguyễn, chủ yếu ở Đàng Trong. Có giả thuyết cho rằng, nhiều người họ Vũ ở Đàng Trong thời đó phải đổi sang họ Võ để tránh rắc rối liên quan đến chúa Nguyễn. Chị biết rồi đấy, chúa Nguyễn hồi nhỏ tên Vũ mà. Chuyện đổi họ tránh tên chúa, nghe oái oăm không khác gì phim cổ trang. Em còn nhớ hồi xem phim “Mặt Trời Mọc Ở Phương Đông” thấy nhiều cảnh đổi họ lắm.

Giờ em kể thêm cho chị nghe cái này nhé: ông bà em, thuộc dòng họ Vũ ở Nghệ An, nói chuyện này nhiều lắm. Họ bảo, việc đổi sang họ Võ không phải ai cũng làm, có người giữ nguyên họ Vũ. Ai đổi ai giữ, lại phụ thuộc vào hoàn cảnh gia đình, địa vị xã hội và quan trọng nhất là “sự can đảm” lúc đó. Tóm lại, họ Vũ họ Võ khác nhau như… bánh mỳ pate và bánh mỳ thịt, nhìn giống nhau nhưng hương vị khác hẳn!

Họ Vũ xuất xứ từ đâu?

Trời ơi, lại hỏi về họ Vũ hả? Okay để em kể chị nghe…

• Họ Vũ gốc ở làng Mộ Trạch, Bình Giang (Đường An cũ). Làng này nổi tiếng học hành ghê gớm.

• Vũ với Võ thực ra chỉ là một, do cách phát âm khác thôi đó.

• Sao em biết á? Ông nội em kể hồi bé xíu rồi, mà em cũng hay lượn lờ mấy trang sử họ ấy.

• Nhà em á? Cũng có người học giỏi, có người…ờm…không giỏi lắm. Haha. Mà công nhận dòng họ mình trọng học thật. Bố em lúc nào cũng bắt học. Ác mộng!

• Hồi xưa em ghét sử lắm, giờ tự dưng thấy hay hay. Chắc già rồi chị ạ.

• Mà Mộ Trạch giờ còn ai không nhỉ? Để em hỏi bà xem sao.

Họ Vũ Tiêng Trung là gì?

Chị hỏi họ Vũ Tiêng Trung là gì hả? Trời ơi, khó thật đấy! Mình cũng không rành lắm về họ này. Nhưng mà, mình biết chút chút thôi nha.

• Họ Vũ ở Trung Quốc nhiều lắm, không phải chỉ một kiểu. Mình nhớ có xem qua một bài viết nói về mấy họ Vũ khác nhau, phiên âm ra tiếng Việt đều là Vũ cả. Nhức đầu thiệt sự!

• Họ Vũ (武), Vũ (禹), Vũ (羽), Vũ (萭), Vũ (雨)… Đọc xong hoa mắt luôn. Chắc hẳn người phiên âm cũng đau đầu lắm. Mình tìm mãi mới thấy thông tin này trên trang web giaphả.vn.

• Cái họ Vũ Văn (宇文) nữa, nghe lạ hoắc. Họ kép hay sao ấy. Dễ bị nhầm với họ Vũ thường. Mà hình như họ này có nguồn gốc từ vùng nào đó ở phía Bắc Trung Quốc đúng không ta? Mình nhớ mang máng thôi nha, không chắc lắm.

• Tiêng Trung… Cái này mình chịu. Chắc là tên riêng hay gì đó thêm vào họ Vũ. Có khi nào là tên gọi khác của một vùng hay một chi trong họ Vũ không nhỉ? Phải tìm hiểu thêm mới biết được. Mệt quá! Hôm nào rảnh mình search Google xem sao.

• À, mà nói chung là họ Vũ ở Trung Quốc phức tạp lắm. Nhiều nghĩa lắm, khó phân biệt thiệt. Mình thấy trên mạng có nhiều bài viết giải thích rồi đó chị.

Tóm lại: Họ Vũ ở Trung Quốc có nhiều dạng khác nhau, không thể xác định chính xác “Vũ Tiêng Trung” là gì chỉ dựa trên thông tin ít ỏi này. Cần tìm hiểu thêm.

Vũ trong Hán Việt là gì?

Chị hỏi Vũ trong Hán Việt là gì hả? Ừm, thú vị đấy!

Vũ (武) trong Hán Việt có nhiều nghĩa lắm, không đơn giản chỉ là “mưa” hay “nhạc” như chị nghĩ đâu nhé. Nó phức tạp hơn nhiều. Thực ra, “mưa” và “nhạc” chỉ là một phần nhỏ, thậm chí là nghĩa hẹp nữa.

• Mưa: Đây là nghĩa khá phổ biến, thường thấy trong các bài thơ cổ. Nghĩ lại cũng hay, mưa mang đến sự sống, nhưng cũng có thể tàn phá dữ dội. Tượng trưng cho sự biến đổi không ngừng của cuộc sống nhỉ?
• Nhạc: Cái này liên quan đến vũ khí, cái gọi là “vũ khí” trong âm nhạc. Khó hiểu nhỉ? Nghĩ xem, một bản nhạc hùng tráng cũng có sức mạnh riêng của nó, có thể thúc đẩy tinh thần, khiến người ta hừng hực khí thế.
• Sức mạnh: Đúng rồi, đây mới là ý nghĩa cốt lõi của Vũ, chỉ sức mạnh quân sự, sức mạnh quyền lực. Thậm chí có thể hiểu là sức mạnh tinh thần nữa. Đúng là sâu xa phết!

Còn Khoa (科) thì đơn giản hơn, chủ yếu chỉ lĩnh vực học vấn, hay một bộ phận trong hệ thống hàng chính. Nhưng mà, “Khoa học” chẳng hạn, cũng hàm ý sự nghiên cứu, tìm tòi, khám phá những điều to lớn, vĩ đại.

Nói chung, Vũ và Khoa khi kết hợp lại tạo nên một sự tương phản thú vị. Sức mạnh và tri thức. Phải chăng, sự kết hợp giữa hai yếu tố này mới tạo nên một cá nhân toàn diện? Đấy, lại đi xa rồi. Hehe.