Dân tộc Tày có truyền thống gì?

Truyền thống văn hóa đặc sắc của dân tộc Tày?

Ờ, Lị hỏi về văn hóa Tày hả? Ngộ thấy cái “nền văn nghệ cổ truyền phong phú” của người Tày á, nó không phải là cái gì đó đóng khung đâu. Nó sống động lắm, kiểu như cái cây cổ thụ mà rễ thì cắm sâu vào đất, còn cành lá thì vươn ra đón ánh mặt trời vậy đó.

Mấy cái làn điệu dân ca ấy, hát ru, hát đám cưới, hát then, hát lượn… Ngộ nhớ hồi bé tí, tầm 5-6 tuổi gì đó, hay được bà ngoại hát ru cho ngủ bằng tiếng Tày. Giọng bà ấm áp, lời hát thì nghe buồn buồn, nhưng lại thấy yên bình lạ.

Rồi cái hát then nữa. Ngộ từng đi xem một cái lễ then ở Bắc Kạn, năm 2018 á. Cái đàn tính nó réo rắt, người ta hát bằng tiếng Tày, nghe chẳng hiểu gì mấy, nhưng mà cứ bị cuốn hút. Nó không chỉ là hát, mà còn là kể chuyện, là cầu cúng, là cả một thế giới tâm linh caủ người Tày.

Thơ, truyện cổ tích thì khỏi nói, đầy rẫy những câu chuyện về tình yêu, về lòng dũng cảm, về cái thiện và cái ác. Mấy chuyện này, ngộ nghe từ nhỏ, thấm vào máu lúc nào không hay.

Mà cái hay là, dù xã hội bây giờ hiện đại rồi, người Tày vẫn giữ được những nét văn hóa này. Họ hát then, họ kể chuyện cổ tích cho con cháu, họ vẫn tổ chức đám cưới theo phong tục truyền thống. Ngộ thấy đó là một điều đáng quý. Giống như một cái kho báu mà họ gìn giữ từ đời này sang đời khác vậy đó.

Trang phục truyền thống của người Tày thường được nhuộm bằng cây gì?

Lị à, chàm đó. Chàm là chủ yếu. Xỏm nữa. Còn có vôi ngâm nước nữa. Nghe cái tên đã thấy mát mát rồi, nước vôi trong vắt ấy. Ba thứ đó hoà vào nhau thành thuốc nhuộm. Nhuộm lên vải trắng. Thành ra màu xanh tím. Óng ả lắm. Tốn thời gian lắm mới ra được màu đẹp như thế. Mình nhớ hồi nhỏ xem bà ngoại nhuộm vải. Cả một buổi chiều ngồi bên nồi thuốc nhuộm. Hương chàm thoang thoảng. Khói bếp bay lên quyện vào mùi chàm, mùi xỏm. Khó tả lắm. Ngoại mình ở Cao Bằng. Nhà sàn gỗ. Mùi khói bếp lúc nào cũng vấn vương. Bây giờ vẫn còn nhớ rõ.

• Chàm: Cây chàm cho màu xanh lam đậm, là màu chủ đạo trong trang phục người Tày. Hồi bé đi học, toàn lấy lá chàm vẽ vời lên tay cho vui.
• Xỏm: Cây xỏm cho sắc tím. Kết hợp với chàm để tạo ra sắc xanh tím đặc trưng. Nhà mình trồng cả cây xỏm sau vườn. Cao lớn lắm. Lá xỏm to bản, sờ vào hơi ráp.
• Vôi ngâm nước: Vôi giúp giữ màu, làm màu nhuộm bền hơn. Vải nhuộm chàm không phai màu. Mà càng giặt càng thấy màu đẹp hơn.

Bà bảo, vải nhuộm chàm mặc mát lắm. Mùa hè thì thấm hút mồ hôi. Mùa đông thì ấm áp. Cứ như được bà ngoại ôm vậy. Mình hay mặc áo chàm bà nhuộm cho đi học. Cảm giác tự hào lắm.

Trang phục truyền thống của người Tày có đặc điểm gì?

Lị ơi, nhắc đến trang phục người Tày là Ngộ nhớ ngay chuyến đi Bắc Kạn năm ngoái, tháng 9. Trời lành lạnh, đúng mùa lúa chín. Ghé bản Nà Phặc, huyện Ngân Sơn thấy bà con xúng xính đi chợ phiên. Màu chàm là chủ đạo. Nhìn thích mắt lắm! Nhớ nhất là mấy bà, mấy chị chít khăn mỏ quạ đen tuyền, nổi bật trên nền áo chàm. Cái khăn ấy, người Tày gọi là khăn Then, thêu hoa văn cầu kỳ, đẹp dã man!

• Màu sắc: Chàm là gam màu chủ đạo, nhìn trầm mà sang.
• Chất liệu: Chủ yếu là vải bông tự dệt, sờ mát tay, thích lắm!
• Áo: Áo năm thân, may kiểu cài khuy bên nách phải, gọn gàng. Có đai thắt lưng nữa.
• Khăn: Khăn Then (khăn mỏ quạ) là đặc trưng, thêu hoa văn tinh xảo. Nhìn kỹ mới thấy được cái tỉ mỉ của người làm ra nó.
• Trang sức: Vòng cổ, vòng tay, vòng chân bằng bạc trắng sáng. Nhìn lấp lánh dưới nắng.

Ngộ còn mua được cái khăn Then nhỏ làm quà nữa. Hihi. Định bụng năm nay quay lại, đúng mùa lễ hội. Nghe nói tháng Giêng âm lịch vui lắm. Mà quên mất, hồi ấy còn mua cả áo năm thân. Định Tết mặc cho oách cơ. À còn mua cả ít vải chàm nữa. Có lẽ về tự may cái túi nhỏ nhỏ xinh xinh cũng được.

Trả lời câu hỏi của Lị:

Trang phục truyền thống người Tày: chủ đạo màu chàm, vải bông, áo năm thân, khăn mỏ quạ, trang sức bạc.